Etiyle, sütüyle, kaburgasıyla has Van(Norduz) koyunu!

Keledoşumuz, murtuğamız, kavutumuz gibi önemli yöresel lezzetlerimiz dışında Van’a has bir canlı da sadece bu topraklarda yetişmesi ve yaşamasıyla Van’ın tescilli zenginlikleri arasında yer alıyor. Normal hayvanlarda 12 kaburga bulunurken bedeninde 13 kaburga taşıyan Norduz/Gürpınar yöresine ait Norduz Koyunu etiyle, sütüyle de diğer koyunlardan ayrılarak ayrı bir değer olarak öne çıkıyor.

Son dönemlerde kendine has ürünleriyle öne çıkan, coğrafi işaretler ve tesciller ile birlikte kendine has zenginliklerini bir bir koruma altına alan Van’da bir güzellik daha şu sıralar dikkat çekiyor. Varlığı çok eskiye dayanan ve yöre halkının Norduz Koyunu dediği Van’a has koyun türü bunlardan sadece birisi olarak öne çıkıyor. Dünyada sadece Van'ın Gürpınar ilçesinde yetiştirilen Norduz koyunu özellikleri ve görünümüyle görenleri şaşkına çevirdi. 2018 yılında, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nde, Norduz Koyunu ve Keçisi Uygulama ve Araştırma Merkezi kurulmasının ardından Norduz Koyununun koruma altına alınması için ise kollar sıvandı. Özellikle devlet destekli yapılacak olan Organize Hayvancılık Bölgesinin hayata geçirilmesi ile Van’ın hayvancılıkta daha önemli bir yere gelmesi ile ilgili beklenti oluşurken bu türün daha ciddi bir koruma ve kente has bir markaya dönüştürülmesi ile ilgili görüşler ifade edilmeye başlandı. Süreç devam ederken Şehrivan’a açıklama yapan Van’ın hayvancılık ve tarımında önemli olan isimler Norduz Koyununun tescillenmesini sevinçle karşıladıklarını ve Norduz Koyununun daha fazla rağbet görmesi için her kesimin destek vermesi gerektiğini ve daha büyük yatırımların yapılması gerektiğine dikkat çekti.

BU KOYUN DİĞERLERİNDEN BAŞKA…

Türkiye'de 2 milyon 850 hayvanla en fazla küçükbaş hayvan bulunan kentler arasındaki Van'da, özellikle Gürpınar ilçesi küçükbaş hayvan sayısıyla dikkat çekiyor. İlçede 750 bin küçükbaş hayvan bulunurken bunlar arasında en dikkat çekeni ise Norduz koyunu. Dünyada sadece Gürpınar ilçesinin Norduz bölgesinde bulunan bu koyun türü, dayanıklılık, yaşama süresi ve adaptasyon yeteneği ile biliniyor. Norduz koyunu, uzun bacaklı ve yüksek yapılı, boynu tamamen yapağı ile kaplı, üç parçalı kuyruklu, siyah beyaz ve kül renkli, erkekleri boynuzlu, dişilerinin ise yaklaşık yarısı boynuzlu olan bir ırk olarak öne çıkıyor.

HAS BE HAS VAN’A AİT ‘NORDUZ’ KOYUNU

Van Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Naif Süer Şehrivan Gazetesine verdiği demecinde, Norduz Koyununun dünyada eşi benzeri olmadığını ve sadece Van’ın Gürpınar ilçesine has bir koyun olduğuna dikkat çekti. Süer, “Norduz Koyunu çok önemli bir hayvandır. Sadece Norduz’da yetiştiriyor. Köyler boşaltıldıktan sonra nesli tükenme noktasına geldi. Çok az sayıda koyun kalmıştı. Son yıllarda bu sayı arttırıldı. Bu konuda çok iyi bir çalışma yapılmalı. Tüm kurumlar bu konuda önemli çalışmalar yapmalı. Bu çalışmalara biz borsa olarak destek vermeye hazırız.” Dedi.

SÜER: BU KOYUNUMUZ TÜRKİYE’DE TEKDİR

Süer konuşmasının devamında şunları söyledi: “Norduz koyun çok önemlidir. Norduz çok geniş bir alandır. Koyunlarımız merada uzun aylar besleniyor. Tüm çalışmaları da destekliyoruz. Biz üzerimize düşen ne varsa yapmaya hazırız. Bu koyunumuz Türkiye’de tekdir. Ve ırk olarak çok farklı bir hayvandır. Biz Vanlılar olarak değerlerimize sahip çıkmalıyız. Tüm STK’lar olarak elimizden gelen her şeyi yapmalıyız.” Şeklinde konuştu.

ÖZGÖKÇE: NORDUZ KOYUNU ÜRETİCİLERİNE ARTI BİR DESTEK VERİLMELİ

Tuşba Ziraat Odası Başkanı Hasan Özgökçe de Şehrivan’a yaptığı konuşmasında, Norduz Koyununun endemik olduğuna dikkat çekerek, Norduz koyununun korunması ve bütün dünyaya tanıtılması gerektiğini söyledi. Özgökçe, “Norduz koyunu üreticilerine artı bir destek verilmesi ve bu türün üretilmesi için teşvik edilmesi gerekiyor. Bölgemizde böyle endemik bir türün olması çok değerlidir. Tanıtım noktasında daha çok çalışmalıyız. Van küçükbaş hayvancılığın merkezi konumundadır. Ama buna rağmen potansiyelimizin çok altındayız. Üreticilerimize gerçek anlamda destek verilmelidir. Böyle özel türlerin yetiştiriciliği içinde bir takım projeler geliştirilmelidir.” Dedi.

DİĞER KOYUNLARDA 12 BUNDA İSE 13 KABURGA VAR

Dünyada sadece Van'ın Gürpınar ilçesinde yetiştirilen Norduz Koyunu ile ilgili açıklama yapan Gürpınar Ziraat Odası Başkanı Faruk Şamiloğlu, yüz ölçümü olarak Türkiye'nin en büyük ilçesi olan Gürpınar'ın Hoşap, Norduz ve Havasor Yaylası olarak 3 kısma ayrıldığını söyledi. Başkan Şamiloğlu, Norduz bölgesinde yetiştirilen ve endemik bir tür olan Norduz koyununu, diğer koyun ırklarından ayıran bir özelliğinin de 13 kaburgasının olması olduğunu belirtti. 13 kaburgasının tescilli olduğunu belirten Başkan Şamiloğlu “Diğer hayvanlarda 12 kaburga bulunurken Norduz koyununda 13 kaburga bulunuyor. Diğer koyun ırklarından farkı, üniversiteler tarafından tespit edilmiş hatta röntgenleri de çekilmiş 13 kaburgası tescil edilmiştir.” dedi. Başkan Şamiloğlu konuşmasının devamında “Bizim Norduz koyunumuz, koçbaşlı olup yapağı 1,5 kilo gelen ince, uzun bacaklı, eti, sütü, lezzeti daha fazla olan sadece dünyada Norduz bölgesinde yetiştirilen koyun ırkıdır. Türkiye'de 2 milyon 850 bin küçük hayvan sayısıyla Van birinci sıradadır. Ve bunlardan 750 bini ise Gürpınar ilçesinde bulunuyor.” şeklinde ifade etti.

'NORDUZ KOYUNU VE KEÇİSİ UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ' GÜRPINAR’DA KURULMALI

Norduz koyunu ırkının yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaması için Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü'nce hazırlanan Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarını Koruması Projesi kapsamında, 2007 yılından beri bu koyun türü, koruma altına alındı. Ayrıca 2018 yılında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde, 'Norduz Koyunu ve Keçisi Uygulama ve Araştırma Merkezi' kuruldu. Bu merkez, Gürpınar ilçesinde yetiştirilen ve üstün özellikler gösteren Norduz koyunu ve keçisinin koruma altına alınması, yetiştirilmesi ve ıslahı amacıyla çalışmalar yapıyor. Şamiloğlu ise bu merkezin Gürpınar'da olmasının daha faydalı olabileceğini söyledi. Sayı olarak daha da yükselteceğiz: Başkan Şamiloğlu, bu merkezin kurulmasında Ziraat Odası'nın katkılarının çok olduğunu belirterek, “Cumhurbaşkanımızın da sürü büyütme programları yatırımları bunu biraz daha faydalı yöne götürüyor. İnşallah biz bu hayvanımızı sayı olarak daha da yükselteceğiz. Norduz koyununu sadece koyun olarak görüp geçmeyeceğiz.” dedi.

ETİ, SÜTÜ, PEYNİRİ VE YAĞI ÇOK FARKLI BİR HAYVAN

Kesiminin yasak olduğunu belirten Başkan Şamiloğlu "Daha önceki yıllarda 1970 ve 1990 yılları arasında biz Ortadoğu'ya ihraç ederdik. Şu anda anaç koyununun kesimi yasaktır. " şeklinde konuştu. Konuşmasının devamında Başkan Şamiloğlu "Norduz koyununun etini yediğiniz zaman gerçekten de bu farklı lezzette bir ettir diyebiliyorsunuz. Yani diğer hayvanların etinden farklı hem eti hem sütü, peyniri hem yağı farklılık gösteriyor. Buda Norduz’daki bitki örtüsünden ve suyundan kaynaklanıyor" sözlerini ekledi.

 Meral YILDIZ / ŞEHRİVAN ÖZEL