Türkiye son bir yıldan uzun süredir piyasalardaki krizi, ekonomik sıkıntıları ve ardı ardına gelen zamları konuşmaya devam ediyor. Geçtiğimiz yıl özellikle gıda ve enerjideki zamlar adeta infial yaratırken vatandaşın cebi iyice daralmıştı. Ardı ardına gelen zamlar için ciddi tasarruflara gitmez orunda kalan vatandaşlar, yaşanan ekonomik sıkıntılarla baş etmek için kemer sıkmaya gitmişti. Bu anlamda bütçeleri en çok zam elektrik ve doğalgaza gelen zamlar oldu.
Son 1 yılda 10’a yakın kez zam alan ve neredeyse yüzde 100’lere ulaşan bir orana varan bu zamlar kış öncesi vatandaşı kara kara düşündürmeye başladı. Kazancı, giderlerine yetmeyen vatandaş özellikle ısınma konusunda en büyük ihtiyacı olan elektrik ve doğalgazda zamdan sonra ne yapacağını şaşırırken başlayan soğuk havalarla birlikte sıkıntılar da patlak verdi. Havaların iyece soğuduğu şu günlerde elektrik ve doğalgazlı ısınma yerine evlerde battaniye ile ısınmaya çalışan Vanlı vatandaşlar, bu zamlarla gelen sıkıntıları Şehrivan’a anlattı.
“Evde ampul yakmaya korkar olduk” diyen vatandaş artak kazancının giderlere yetmediğinden yakınırken, bazı vatandaşlar ise eve ekmek götürecek bir durumun bile kalmadığını söyledi. Elektrik, doğalgaz, akaryakıt derken zam haberleri artık gündemin adeta demirbaşlarından biri halini aldı. Özellikle 2019 Sonbaharının başlangıcı ile birlikte vatandaşlar Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından alınan kararlar ile elektriğe ve doğalgaza yapılan yüzde 14,9’luk zamların ardından isyan etmeye başladı. Elektrik ve doğalgaza yapılan zamların ardından gelen 35 kuruşluk akaryakıt zammı ile toplu taşımaya yapılan yüzde 20’lik zam ise ekonomik dalgalanmaların son zamanlarda vatandaşa yaptığı en ağır darbelerden biri oldu. Öte yandan zamlar ile ilgili yapılan son zamanlardaki birçok duyurunun özellikle akşam 20.00 sularında yapılmış olması ise artık vatandaşların tabiri ile bir ‘Zam saati’ oluşmasına yol açtı. Tüm bunlar ile birlikte gıda ve giyim sektörlerinde de bu zamların dolaylı yollardan hissedildiğini belirten vatandaşlar Şehrivan’a yaptığı açıklamalarda evde ampul yakmaya korkar olduklarını ifade etti. 2019 yılı içerisinde sadece elektriğe toplam yüzde 74 oranında zam yapıldığını belirten vatandaşlar faturaların gittikçe zirveye tırmandığını ve gelen her zammın beraberinde diğer sektörlerde de pahalılık oluşmasına yol açtığını dile getirdi.
“İNSANLAR EVİNE EKMEK GÖTÜREMEYECEK DURUMA GELDİ”
Son süreçte yapılan zamların kendilerini daha da zor duruma düşürdüğünü belirten Kenan Çakı adlı vatandaş, “Ülkemizde son süreçte yapılan zamlar herkesi olumsuz etkilediği gibi bizi de etkiledi. Ne iş ne de güç var. Yaklaşık olarak 1 yıla yakın bu durum böyle devam ediyor. Sözde asgari ücrete yüzde 25 zam yaptılar, oysa şimdi sadece elektriğe yüzde 15 zam, doğalgaz aynı şekilde zam yapıldı. Ekonomide olan açıkları vatandaşa vergi yükleyerek çözüm üretilemez. Bir şeyler yapıldı, yapılmadı diyemeyiz. Bunlar zaten geçici çözümler kanımca daha kalıcı çözümler yapılması gerektiği düşüncesindeyim. Ekonomi olarak vergiye bağlı devlet güdümünden çıkmamız gerekiyor. Bu durumun düzeltilmesi için üretimin yapılması lazım. Üretim yaparak dışa bağımlılıktan kurtulmalıyız. Her şeyde dışa bağımlıyız. İnsanlar evine ekmek götüremeyecek hale düştü. İşsizlik başını almış gidiyor.” şeklinde konuştu.
“KİMLER RAHAT BİR ŞEKİLDE GEÇİMİNİ SAĞLAYABİLİYOR?”
Art arda yapılan zamlardan dolayı şikâyetçi olduğunu söyleyen Mehmet Akkuş adlı vatandaş, işsizliğin hat safhada olduğunu bir dönemde zamların art arda yapılması düşündürücü olduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı: “Çevremizde bulunan vatandaşa sormak lazım, kimler yapılan zamlardan memnun? Kimler rahat bir şekilde geçimini sağlayabiliyor? Diğer illerde iş alanları en azında varken bizde peki hangi iş kolları var. İnsanlar işsiz, aç ve en önemlisi geçim sıkıntısı yaşayan insanlarla çevremiz dolu, bir an evvel zamların önüne geçilmesi lazım. Soğuk havaların en yüksek olduğu illerden birinde yaşıyoruz, doğalgaza yapılan zamla faturaların iki katına çıkmasıyla insanlar nasıl ısınacak, kimler faturasını yatırabilecek, sormak lazım. Bu kabul edilir bir durum değil, lütfen yapılan zamların gözden geçirilip kış ayı kapıya dayanmadan indirim yapılmasını istiyoruz” ifadelerini kullandı.
FATURALAR İKİ KATINA ÇIKTI!
Dolar düşmesine rağmen yapılan bu zamlara ve ürünlerin fiyatının değişmemesinden dolayı dert yanan Hüseyin Balka adlı vatandaş, şunları söyledi: “Dolar kuruna bağlı olarak ürünlere zam yapılıyor, peki dolar düştüğünde neden zam geliyor, anlayamıyorum? Doğalgaz ve elektriğe yapılan zamların haddi var, hesabı yok. Faturalarımız iki katına çıktı neredeyse, yoksulluk sınırı gittikçe artıyor. Herkes ekmeğini kazanmak istiyor ama iş olanaklarının kısıtlı olması bir yana ilimizde olan işlerin bile asgari ücretin altında olması zaten insanları darboğaza sokuyor. İnsanlar artık asgari ücretle hayatlarını idame edemiyorlar. Kaşıkla verileni kepçeyle almak doğru değildir. Bu şartlarda aile geçindirmek çok zor, hele ki asgari ücretle çalışıyorsan yani ev kirası mı verelim, tüp mü, çay ve şeker mi alalım yoksa yapılan zamlar birlikte elektrik, doğalgaz ücreti mi ödeyelim? Kimse geçimini sağlayamıyor. Şu an zor geçiniyoruz. Hayat şartları gittikçe zorlaşıyor” diye belirtti.
“ASGARİ ÜCRET YETERSİZ KALIYOR”
Yetkililerin bu zamlara bir an önce çare bulması gerektiğini belirten Salih Erdem adlı vatandaş, “Ülkemizdeki bu hayat şartları ve pahalılığın önüne bir an evvel geçilmesi gerekiyor. Yapılan zamlarla insanlar geçinemiyor, evine ekmek götürmek istese de hayat şartları insanı zora sokuyor. Üretimin az olması tüketimin fazla olması en büyük problem olarak görüyorum. Açlık sınırı ile asgari ücret birbiriyle uyuşmuyor. Artık gelirimiz giderlerimizi karşılamayacak hale geldi. Doğalgazlı bir evde kalmıyorum, kullanmıyorum ama elektriğe yapılan zamla faturalarımız daha fazla gelmesiyle başka yerden kısmak zorunda kalmama neden oldu. Asgari ücret yetersiz kalıyor, her geçen gün zamlar birlikte gelen gideni karşılamıyor” diye konuştu.
“MAAŞA YÜZDE 3 ELEKTRİĞE YÜZDE 15”
Maaşlara yapılan zamlar ile elektriğe doğalgaza yapılan zamlar arasında bir dengesizlik olduğunu belirten vatandaşlardan Seyfettin Birgül “Kış mevsimi tam olarak gelmeden soğuk havalar başladı zaten Van gibi bir şehirde yaşıyorsanız eğer yılın en az 6 ayı kombiyi açmak zorunda kalıyorsunuz. Her gün de haberlerde doğalgazla ilgili elektrik ile ilgili bir zam haberi görüyoruz. Zaten bu doğalgaza elektriğe verdiğimiz ücretler yeteri kadar pahalı ha bir de biz sanki yüksek değilmiş gibi bu zam haberlerini duyuyoruz. Bunlar için bizlerden alınan paralar her geçen gün daha da artıyor. Bundan çok değil 1-2 sene önceki elektrik faturalarımız 50-60 lirayken şimdi faturalarımız 100 liranın altında gelmiyor. Kalabalık bir ailede değiliz 4 kişilik bir aileyiz fakat her ay bu tutardaki faturaları ödemek zorunda kalıyoruz. Keşke asgari ücrete memur maaşlarına yapılan zamlarla doğru orantılı olsa bu fiyat artışları yine bir çıkar yol bulunur. Ama asgari ücrete yüzde 3 zam yapıp elektriğe bir anda yüzde 15 zam yaparsanız insanlar bunları ödeyemeyecek duruma gelir. Zaten halimiz ortada gördüğünüz gibi ev geçindirmek sadece elektriği suyu ödemekle bitmiyor mutfak alışverişi ayrı masraf, evde biri hastalanır ayrı masraf, çocuklar okula gider ayrı bir masraf çıkar. Yani sürekli bir şeyler için harcama yapıyoruz fakat kazancımız sürekli yerinde sayıyor.” Diye konuştu.
“EVDE AMPUL YAKMAYA KORKAR OLDUK”
Zamlardan ve pahalılıktan sonra evde ampul yakmaya korkar olduklarını belirten Murat Hasır “Sadece doğalgazla elektrikle bitmiyor zamlar son zamanlarda bunlara çok zam yapıldı ama bunlarla birlikte gıdaya da zam yapılıyor, akaryakıta da zam yapılıyor, giyime de zam yapılıyor. İpin ucunu bir yerden yakalamaya çalışıyorsunuz başka bir yerden elinizden kaçıyor. Bugün kış daha tam başlamadan bile biz evde kombiyi çalıştırmış durumdayız. Yani havaların iyice soğumasını bekleyelim desek bu sefer evde çocuklarımız hasta olacak. Yakınca da faturanın altından kalkamıyoruz. Yani öyle bir hale gelmişiz ki evde ne bir ampul yakmaya da korkar olduk. Bir sabah uyanıyoruz haberler de doğalgaza elektriğe zam geldiğini öğreniyoruz. Ayriyeten son gelen zamlara da dikkat ettim yani insanların genelde hepsinin böyle farkına varamayacağı zamanlarda açıklanıyor bu zam kararları. Sanırım bunu da gelecek tepkilerden kaçınmak adına bu şekilde yapıyorlar. Yani vatandaşın yükü günden güne artıyor giderimiz değil gelirlerimizi boyumuzu aştı.” İfadelerini kullandı.
ZAMLAR EKONOMİMİZİ ÇÖKERTTİ!
Bir sene içerisinde faturalarının neredeyse iki katına çıktığını belirten Ayhan Kiyağ “Şimdi elektriğe bir anda yapılan yüzde 15’lik bir zam demek geçtiğimiz ay 100 lira ödemiş olduğunuz faturaya önümüzdeki ay 115 lira ödeyeceğimiz anlamına geliyor. Bu yıl içerisinde toplam yapılan zam oranları sadece elektriğe yüzde 74 zam yapılmış yani bir sene önce yine biz bir faturaya 100 lira verirken bu sene aynı fatura 174 lira olmuş durumda bunun kabul edilebilir bir tarafı yok. Hayat gün geçtikçe pahalılaşıyor bunu kabullenmiş durumdayız artık ama bu kadar hızlı ve anlık zamlar ekonomimizi, geçimimizi çökertmiş durumda. Artık bıçak kemiğe dayanmış vaziyette derler ya gerçekten öyle bir hal içerisindeyiz. Bu zamlar neye göre ayarlanıyor yani bir anda bu kadar pahalılık oluşması fiyatların bu kadar artması neyden kaynaklanıyor? Faturalarımızı ödemelerimizi günü gününe yapmamız isteniyor. Bunun yanında da ödediğimiz fatura tutarı her geçen gün arttırılıyor. Yani bu mümkün bir şey mi ne kadar artarsa artsın biz ödemelerimizi sağlıklı bir şekilde yapalım; illa bir yerden sonra ödeyemeyecek duruma geleceğiz. Zaten şu anda zar zor ödüyoruz.” Diye ekledi.
ŞEHRİVAN ÖZEL: ÖMER FARUK TOKTAŞ/HAMİT KARAKUŞ-