Türkiye İstatistik Kurumu 2021 Ocak dönemi, TRB2 (Van Muş Bitlis Hakkari) bölgesinin verdilerini paylaştı. TÜİK, TRB2 bölgesinde sunum planında nüfus ve göç, eğitim, sağlık, doğum, işgücü, dış ticaret, milli gelir, tarım ve hayvancılık gibi alanlarda veriler paylaşırken, Van’ın tarım ve hayvancılık verilerinde iyiye gittiği bilgisine yer verildi. Raporda çarpıcı sonuçlara yer verilirken Van’ın gelecek planlamasında ders alması gereken veriler paylaşıldı.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun düzenli olarak hazırladığı Rakamlarla Türkiye adlı çalışmasının 2021 Ocak dönemi raporu yayınlandı. TRB2 (Van Muş Bitlis Hakkari) bölgesinin verilerini paylaşan TÜİK, farklı alanlardan farklı verileri sunarak Van ve bölge illerinin röntgenini çekti. Nüfustan eğitime, sağlıktan ekonomiye birçok veriyi istatistikler ile paylaşan TÜİK, Van’da nüfusun arttığını ama bununla ilintili olarak nitelikli göçün de aralıksız sürdüğünü gözler önüne seren istatistikler paylaştı. Sağlıkla ilgili istatistiklerde Van’ın hala ciddi doktor ve sağlık çalışanı eksikliği olduğu gözlenirken eğitim alanında ise derslik ve öğretmen noktasındaki durumun Türkiye genelinden çok fazla farksız olmadığı ortaya çıktı. İşsizliğin hala çok yüksek olduğu Van ve bölge illerinde kişi başına düşen gelir gibi hususlarda durumun çok da iç açıcı olmadığı bir kez daha görüldü. Ekonomik faaliyete göre istihdamın paylaşıldığı haritada Türkiye’de en büyük ekonomik faaliyetin hizmet sektöründe olduğu, görülürken, TRB2 bölgesinde ise en büyük ekonomik faaliyet tarım oldu. Küçükbaş hayvancılıkta bölgenin lideri olan Van, sınır kapısı bulunmasına rağmen ihracat rakamları ile adeta şok etti.
VAN’IN NÜFUSU YÜKSELİŞTE
TRB2 bölgesinin en yoğun nüfuslu olduğu il olan Van’da deprem sonrası yaşanan nüfus dalgalanması normalleşmeye devam ediyor. 2011 yılı ve sonrasında nüfusu ciddi anlamda düşen ve göç veren kent, son yıllarda orantılı bir yükseliş ile nüfusunu artırıyor. TÜİK’in verilerine göre 2018 yılında 1 milyon 124 bin olan Van’ın nüfusu 2019 yılında 1 milyon 137 bine çıktı. Bu yükseliş kademeli olarak devam ederken geçtiğimiz bu rakam 1 milyon 149 bine ulaştı. Buna rağmen geçtiğimiz yıllara kıyasla kentin nüfus artış hızının ise düştüğü görüldü. 2018 yılında 15,1 olarak verilen artış hızı 2020 yılında yüzde 11’e kadar geriledi. Buna düşüşe rağmen nüfus artışını sürdürdü. Öte yandan bölge illerinden Muş, Bitlis, Hakkari’de ise nüfus artışı ya sabit seyretti ya da düşüşler yaşandı.
HANE HALKI BÜYÜKLÜĞÜNDE İKİNCİYİZ!
Hanehalkı büyüklüğü noktasında Doğu ve Güneydoğu illeriyle birlikte Türkiye’nin kalabalık illerinden birisi olan Van’da hanehalkı büyüklüğü 2020 yılında 4,8 olarak açıklandı. Hakkari’nin bölgede 5,2 ile en kalabalık olduğu sıralamada Van ikinci il oldu. Van’ı sırasıyla Muş ve Bitlis izledi. Öte yandan Türkiye genelinde ise bu oran yüzde 3,3’te kaldı.
GÖÇ VERMEYE DEVAM EDİYOR!
2011 ve 2015 yıllarında son dönemlerin en büyük göçünü veren Van’da, Batı’ya göç aralıksız sürüyor. Son 20 yılda aralıksız bir göç veren ve nitelikli nüfusunu kaybedip daha çok bölge illerinden göç alan kent geçen yıllarda da bu alışkanlığını sürdürdü. 2018-2019 yıllarında Van’ın aldığı göç 34,4 olarak açıklanırken verdiği göç oranı ise 39,6 olarak paylaşıldı. Van haliyle bölgenin hem en çok göç alan hem de en çok göç veren ili oldu.
NİTELİKLİ NÜFUSUMUZ GİDİYOR!
Bölgeden büyük bir göç alan Van’a gelenlerin büyük bölümünü yüksekokul, lise ve dengi okullar oluştururken giden nüfusun niteliği de genelde lise ve sonrasında oluştu. Van’dan göç eden genç nüfusun 9 bin 923’ü lise ve dengi meslek yüksekokulu mezunlarından oluştu. Bunu 7 bin 63 ile yüksekokul veya fakülte mezunları takip etti. Van’dan göç eden üçüncü büyük nüfus ise 6 bin 659 ile ortaokul ve dengi meslek ortaokulları oldu. Bu istatistikler ile de Van’da göç eden kesimin büyük oranın nitelikli kişiler olduğu görüldü. Geçmişte herhangi bir mezuniyeti bulunmayan ve işçi olarak batıya giden bir kesim yerini bir okulda mezuniyeti bulunan ve mesleki nitelikleri ile birlikte beyin göçü veren bir nüfusa bıraktı.
OKULLAŞMADA BÖLGE İLLERİNDEN GERİDEYİZ!
2017-2019 yılları arasındaki okuryazar nüfus oranını da paylaşan TÜİK’in raporunda Van’ın okuryazar nüfus oranı 2019 yılı için yüzde 94,4 olarak açıklandı. Geçmiş yıllara nazaran bu oranın arttığı görülürken her yıl yaklaşık bir oranında bir artış olduğu gözlendi. Öte yandan Van ile birlikte diğer bölge illerinde de okur yazar oranındaki artış dikkat çekti. Net okullaşma oranında da Van bölge illeri arasında başı çeken il olurken okullaşmada en büyük oran yüzde 94,5 ile ortaokulda sağlandı. Bu mezuniyeti sırasıyla 91,9 ile ilkokul, yüzde 56,4 ile ortaöğretim ve lise izledi. Van’ın ortaöğretim ve lise ortalamasının Muş, Bitlis, Hakkari’nin altında olduğu dikkat çeken bir ayrıntı olurken, 85 olan Türkiye ortalamasının da oldukça altında kaldığı görüldü.
VAN, DERSLİK VE ÖĞRETMEN SAYISINDA ORTALAMAYA YAKIN
Öğretmen başına düşen öğrenci sayısında ise Türkiye ortalamasına yakın bir noktada olan Van, ilkokulda 16, ortaokulda 15, ortaöğretimde 13 olan sayısı ile bölge illeri ile de aynı noktada yer buldu. Derslik sayısında ise Van Türkiye ortalamasının üstüne çıkan bir grafik ile sıralama yer aldı. Türkiye’de ilköğretim okullarında derslik başına düşen öğrenci sayısı ortalama 24 iken Van’da bu sayı 25 olarak verildi. Ortaöğretimde ise derslik başına düşen öğrenci sayısı 2019 yılı için 21 olarak paylaşıldı. Bölge illerindeki en kalabalık sınıflar ise Hakkari ilinde yer aldı.
DOKTOR VE SAĞLIK ÇALIŞANI İHTİYACIMIZ HALA ÇOK BÜYÜK!
Son dönemlerde sağlık alanında ciddi yatırımlar yapılsa da hekim ve sağlık personel sayısı az olduğu sık sık dile getirilen Van’ın bu sektördeki durumu da TÜİK tarafından paylaşıldı. Türkiye genelinde sağlık personeli başına düşen hekim sayısı 547 iken hemşire sayısı 494 olarak verildi. Van’da ise bir doktora düşen hasta sayısı 798, hemşire başına düşen hasta sayısı ise 466 olarak verildi. Bu istatistikleri ile Van bölge illerinden önde olsa da bölgenin yükünü taşıması, sağlıkta lokomotif olması gerçeğinden hareketle sağlık personelinin yetersiz olduğu gerçeği bir kez daha gözler önüne serilmiş oldu. Öte yandan hastanelerdeki yatak başına düşen kişi sayısında Van 354 olan Türkiye ortalamasına yakın bir yerde dururken bu sayı 389 olarak verildi.
VAN DOĞUM HIZINDA BÖLGEDE LİDER
2019 yılı ölüm nedenlerini de il bazında veren TÜİK, Türkiye genelinde ölüm noktasında en büyük hastalığın dolaşım sistemi hastalıkları olduğunu ortaya koydu. Bu oran Van ve bölge illerinde de değişmedi. Van’daki ölümlerin yüzde 27,6’sını dolaşım sistemi hastalıkları oluşturdu. Bunu solunum sistemi, sinir sistemi ve duyu organı hastalıkları izledi. Ölümle birlikte doğum istatistiklerinin de paylaşıldığı sunumda 2017-2019 yılları arasındaki doğum hızı da sunumda yer aldı. Türkiye’de 2019 yılında kaba doğum hızı yüzde 14,3 iken Van’da bu oran yüzde 23,7 olarak verildi. Nüfusun büyük bölümünü Van’a göç veren Hakkari’de doğum hızında ciddi bir düşüş olduğu gözlenirken Muş ve Bitlis’teki doğum hızı ise Van’a yakın bir seyirde devam etti.
EN İŞSİZ BÖLGE VE KENTLER ARASINDAYIZ!
Türkiye’nin işgücü göstergelerinin paylaşıldığı haritada 2019 yılı işsizlik oranı yüzde 13,7 olarak sunuldu. İstihdam oranı yüzde 45,7 olarak paylaşıldı. 2016-2020 arası ortalamayı alan TÜİK, Ekim ayı itibariyle işsizlik oranını yüzde 12,7 olarak açıklarken, bölgesel dağılımda ise işsizlik oranının bölgedeki durumu dikkat çekti. Türkiye’de yüzde 13,7 olan işsizlik oranı Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgelerini kapsayan TRB2’de 25,9 olarak paylaşıldı. Bu rakam da Türkiye’de işsizliğin en büyük olduğu bölgenin Doğu Anadolu illeri olduğunu bir kez daha ortaya koymuş oldu. Van ve bölge illerinin ciddi oranda genç nüfusa sahip olduğu düşünüldüğünde bölgenin işsizliğinde gençlerin büyük bir oran oluşturduğu gerçeği bir kez teyit edildi.
BÖLGEDE EN BÜYÜK İSTİHDAM ALANI HİZMET SEKTÖRÜ OLDU, TARIM İKİNCİ SIRADA!
Ekonomik faaliyete göre istihdamın paylaşıldığı haritada Türkiye’de en büyük ekonomik faaliyetin hizmet sektöründe olduğu, görüldü. Bölgesel anlamda da hizmet sektörü lider sektör olurken TRB2 bölgesinde yüzde 39,7 ile tarım sektörü ikinci sırada yer aldı. Öte yandan tarımı yüzde 16,6 ile sanayi sektörü izledi. Türkiye’de sanayileşmede en düşük ortalamada yer aldı.
KİŞİ BAŞINA DÜŞEN HASILADA EN DİPTEYİZ!
Kişi başına gayrisafi yurt içi hasılanın paylaşıldığı 2017-2019 verilerinde Van 3,3 bin dolar ortalaması ile bölge illerinden geride yer aldı. Türkiye genelinde bu oran 9,2 iken Van Türkiye’nin 3’te 1’i oranında bir noktada konumlandı. Kişi başına gayrisafi yurt içi hasıladaki durum da kentin içler acısı durumunu bir kez daha ortaya koydu. TL bazında yapılan hesaplamada Van’da kişi başına gelir yıllık 18,7 bin olarak paylaşıldı. Bölge illerinden Muş’un oranı 23,3, Bitlis’in 22,2, Hakkari’nin ise 30,2 oranında olduğu bilgisi sunuldu. Veriler ışığında Van’daki yıllık ortalama kazancın aya bölünmesi sonrasında kişi başına düşen gelirin ortalama 1500 civarında bir miktara denk geldiği sonucuna ulaşıldı.
VAN, İRAN’A RAĞMEN İHRACAT HEDEFLERİNİN ÇOK ÇOK ALTINDA!
Dış ticarette ciddi bir atak yapan Türkiye pandemi ile mücadele edilen 2020 yılında bu duruma rağmen 169,5 milyar dolarlık bir ihracat sayısı yakaladı. Öte yandan ihracattaki miktar ise 219,4 milyar dolar oldu. İllere göre sunulan ihracat verileri ise Van’ın bu noktada olması gereken yerin hala çok altında olduğunu gösterdi. 2018-2020 verilerinde Muş’un 134,86 bin dolar ortalama ile fark yarattığı ihracatta Muş’u 38,23 bin dolar ile Hakkari izledi. 2023 yılı ihracat hedefi 1 milyar dolar olan Van ise bu iki yılda 25,19 bin dolar bandında kaldı. Sadece Bitlis’in Van’ın gerisinde olduğunu gösteren verilerden hareketle Van’ın ihrcacat noktasında daha çok çalışması gerçeği bir kez daha kanıtlandı.
TARIM VE HAYVANCILIKTA İYİYE GİDİYORUZ
Tarım ve hayvancılıkta bir dönemler bölgenin ve Türkiye’nin öncü ili olan Van, bu potansiyeli yeniden yakalamak için çalışmaya devam ediyor. TÜİK’in rakamlarında da bu durum gözlenirken 2019 yılı verilerinde Van’ın toplam tarımsal alanı 2 bin 926 dekar olarak verildi. Öte yandan bu oranın bin 833’ü ekilen alan olarak verildiği Van’ın durumu bölge illerinden çok daha iyi bir yerde olduğu gözlendi. Küçükbaş hayvan sayısında da Türkiye’nin lideri olan Van, bu sayıyı artırmasıyla da dikkatleri çekti. Son yıllarda küçükbaş hayvan sayısını yeniden artıran Van’da 2019 yılında bu sayı 3 milyona yakın olarak verildi. Geçtiğimiz günlerdeki açıklamada da bu rakamın 3 milyonu aştığı paylaşılmıştı. Öte yandan Van büyük baş hayvan sayısında Muş’tan sonra ikinci sıradaki il oldu.
ŞEHRİVAN ÖZEL: ORHAN SAĞLAM-SERCAN CANSIZ