Korona virüsü salgınında yeniden kapanmalar başlarken kısıtlamalardan en çok etkileneceklerin başında ise yeme içme sektörü geliyor. Yeni normalleşme adımları kapsamında, belini yeni yeni doğrultmaya çalışan Vanlı esnaflar, son kısıtlamaların ardından tekrar kara kara düşünmeye başladı. Şehrivan’a konuşan lokanta esnafı, paket servisle çarkın dönmeyeceğini söyleyerek çözüm bulunmasını istedi.
Pandemi döneminden ekonomik olarak olumsuz etkilenen gıda sektörü zor günlerden geçerken gelir kaybı yaşayan esnafın ertelenen borç ödemeleri ise ikinci kapanma dönemine denk geldi. Türkiye'de Covid-19 vaka sayılarının artması üzerine İçişleri Bakanlığı'nın genelgesiyle çok sayıda işletmenin faaliyetleri durduruldu ya da kısıtlandı. Bu durum, normalleşme döneminde bile finansal güçlükleri aşamayan işletmelerde yeni sıkıntılar doğurdu. Türkiye’de olduğu gibi Van esnafı da büyük zarara uğrarken bir türlü açılmayan Kapıköy Sınır Kapısı ise sorunların ikiye katlıyor. Vanlı STK’lardan, iş insanlarından ve yetkililerden esnafa yönelik devam eden destek çağrıları karşılıksız kalırken çözüm ve destek bekleyen esnaf, gün geçtikçe daha da zor günler yaşıyor. Haziran ayında atılan yeni normalleşme adımları kapsamında, belini yeni yeni doğrultmaya çalışan Vanlı esnaflar, son kısıtlamaların ardından kara kara düşünmeye başladı. Kış aylarının yoğun geçtiği Van’da yeni kısıtlamalardan endişe duyan esnaflar, açıklanan destek paketinden de memnun değil. Şehrivan aracılığıyla görüşlerini paylaşan esnaflar, çok zor durumda olduklarının altını çizerek artık bu durma çözüm bulunmasını istedi.
BELİRSİZLİK ESNAFI TÜKETTİ!
Pandemi salgınından etkilenen sektörlerin tek umudu yerel yönetimler olduğunu vurgulayan gıda sektörü işletmecisi Özal Turna, açıklanan destek paketinin hiçbir esnafa katkı sağlamayacağına değinerek şunları anlattı: “Mart ayında Türkiye’de ilk vaka görüldüğü zaman biz bu kadar ciddi boyutlara ulaşacağını tahmin etmiyorduk. Bizim gibi ne yerel yetkililer ne de hükümet bu hastalığı ciddiye aldı. Çünkü ilk vakadan sonra hemen kapanma olmuş olsaydı hiç kimse şimdi ki kadar zorluk çekmezdi. Daha sonra bütün sektörler kapanmaya gitti ve bizim de 3 ay gibi kapanma durumumuz oldu. Daha sonra hayat kısmide olsa normale döndü. Tam belimizi yavaş yavaş doğrulttuk derken ikinci bir yasak geldi. Sağlığımız için belli kısıtlamalara gidiliyor ve ülke olarak hepimizde uymaya çalışıyoruz. Fakat sorun, bizim gibi diğer sektörlerin de açılmama belirsizliği. Zaman vermiş olsalardı en azından o vakitte kadar sabır ederdik ama belirsizlik devam ediyor.”
PAKET SERVİSLE OLACAK İŞ DEĞİL
Cümlelerini sürdüren Turna, iş yerlerimizi birden kapatıyorlar sonra tekrar açıyorlar hal böyle olunca da bizde sürekli diken üstünde çalışmak zorunda kalıyoruz. Ya birde gerçekten adam akıllı destek verselerdi, yine de sitem etmezdik. Kısıtlamalardan önce 4 tane çalışanım vardı, şimdi ise 2 kişi çalışabiliyor. Böyle devam ederse onları da işten çıkaracağım. Çünkü iki aydır dükkân kendi kirasını çıkaramıyor. Bize sunulan destek doğalgaz ve elektriğimizi bile karşılamıyor. Buradaki kiralardan haberleri yok, ben 5 bin TL kira ödüyorum. Çalışanların maaşları, fatura ve dükkânın giderleri hesaplarsak aylık 10 bin TL’yi geçiyor. Kendi masrafları hesaplamadan aylık bu dükkânın 10 bin TL kazanması lazım. Bu dönemde herkes gibi bizde borçlu olduğumuz için erkenden gelip dükkânımızı açıp paket servis siparişi bekliyoruz. İşlerimiz giderek kötüye gidiyor, borçlarım olmasa dükkânı kapatır evime giderdim. Çünkü paketle olacak iş değil gittikçe batıyoruz.” İfadelerini kullandı.
YEREL YÖNETİM ESNAFLARIN SESİ OLMALI
İşlerinin kötü gittiğini ve amaçları ise evde boş durmamak olduğunu söyleyen lokanta işletmecisi Halis Sarban, paket servis kazancının olmadığını, verilen desteğin ise giderlerini karşılamadığının altını çizerek Şehrivan’a şu değerlendirmelerde bulundu: “Size soruyorum açıklanan paket hangi esnafın işine yarıyor. Ya da paket servisle iş yapan esnafların kaç tanesi kirasını veya işçi maaşlarını çıkarabiliyor. Hiçbiri çıkaramıyor ama bunu söylemekten bile çekiniyoruz. Pandemi döneminde kaç ay kapalı kaldık yine de sesimizi çıkaramadık onun için bize sunulan desteğin bu olmaması kanaatindeyim. Bence biz bunu hak etmiyoruz, devlete ve yerel yönetime yardım etmek için elimizden gelenin fazlasını yapıyoruz. Onlarda ellerinden gelenin fazlasını yapsınlar. Ben sattığım dürümün maliyetini bile çıkaramıyorum.”
PAKET SERVİS VAR AMA GELİRİ YOK!
Her şeye rağmen ayakta durmaları gerektiğini kaydeden Sarban, sattığı dürümün maliyetini bile çıkaramadığına değinerek tepkilerini dile getirdi. Sarban, “Düşünün 5 litre yağ 55 TL olmuş ve biz bu durumda paket servisle çarkı döndürmeye çalışıyoruz. Bir dürüm maliyetini bile çıkaramıyor. Çünkü dürüm için kullanılan dönerden tutun, ezmeye kadar ketçap, salata, plastik çatal ve kaşık, plastik tabak ve dürüm kâğıdından tutun, poşet eldivene kadar hepsi bir dürümün maliyetini kapsıyor. Bu dürümü ise 6 TL’ye satıyoruz. Tabi bunları hesapları yapan kimse yok, etrafımızdaki herkes dükkânlarını kapattı. Bizim bağlı olduğumuz kurum bile bize sahip çıkmıyor. Bir gün gelip halimizi soran yok ama masada konuşuyorlar. Bizim sesimiz olma ki hükümet bizi de duyabilsin. Pandeminin ilk zamanlarında kapalı kaldığımız zaman dükkân sahiplerinin birçoğu kirasını istemeye başladı. Yardımcı olanda vardı olmayan da ama bu süreçte, biz insanların birbirimize biraz daha yardımcı olması gerektiğini düşünüyorum. Herkes zaten zor bir zaman geçiyor ve biz daha zorlaştırıyoruz. Buradan dükkân sahiplerine de biraz daha yardımcı olmalarını istiyoruz. Süreç bu kadar zor olmasaydı bizde dükkân sahiplerini bu kadar dara düşürmezdik.” Şeklinde konuştu.
LOKANTA ESNAFI BATMA EŞİĞİNDE!
Pandemi salgınından en çok etkilenen sektörlerin içinde bulunduklarını ifade eden lokanta işletmecisi Özkan Gök, “Son bir yıldır virüs belası Türkiye ve Van halkının geneline bulaştı. Bizim gibi nice insanları perişan etti. Yetkililere buradan sesleniyorum! Esnaf gerçekten perişan haldedir. Özellikle kebapçılar, lokantacılar, restoranlar ve kafeler perişan haldedir. Tek dileğim bir an önce bu soruna çözüm bulunmasıdır. Bir masada 4 sandalye var ve hepsini ters çevirmişiz. 4 sandalyeyi 2’ye düşürelim, mesafemizi koruyalım. Bu şekilde olursa daha uygun olur. Benim çalışan 5-6 arkadaşım vardı, şu anda hepsi işsizdir. Bende burada akşama kadar bekliyorum. Ayda 8 bin lira kira ödüyorum. Daha önce bir işyeri daha açtım ama virüsten dolayı 2 ay sonra dükkânı kapattım. Dükkânda çalışan yaklaşık 10 personelim işsiz kaldı. Bugün 10 personel, ailesi ile birlikte 50 kişi demektir. Tek çaremiz paket servis ama paket servis bir kazanç değildir. 50-60 yıllık esnaflar kepenk kapatmak zorunda kaldı. Bizim de kepenk indirmemiz yakındır.” Dedi.
“İÇERİSİ BOMBOŞ, DÜKKÂNA GELEN GİDEN YOK”
Son olarak yasaklardan dolayı iş yapamadıklarını vurgulayan esnaf Hakan Kat, "Gördüğünüz gibi yasaklardan dolayı içerisi bomboştur. Bu gidişle kepenk kapatıp gideceğiz. Şu an dükkânları ya tam kapatsınlar ya da bize evimizi geçindirecek kadar maddi yardımda bulunsunlar. Yasaklar kalkmazsa dükkânı kapatıp eve gideceğiz, başka çaremiz yok. İçerisi bomboş, dükkâna gelen giden yok. İçeride oturmayanlar da alışveriş yapmıyor. Müşteri oturup yemeye alışmış, ayakta da kimse yemek yemez. Dükkân sahibi kira fiyatından da vazgeçmiyor. Böyle de olunca dükkânı kapatacağız, başka çaremiz yok. Devletten beklentimiz bir an önce bir işe çare bulmasıdır. ‘Pandemide yardım edeceğiz’ diyorlar, 3 ay evde yattık fakat kimse yardım etmedi, hiçbir şey yapmadılar.” Diye ekledi.
ŞEHRİVAN ÖZEL: ORHAN SAĞLAM-HAKAN İZGİ