Her gün bir sektörün “Zordayız, bize destek olun” çağrısı yaptığı sürecin sonuncusu Van’daki pazarcılardan geldi. Van’ın mahallelerinde kurulan pazarların daimi pazarcıları pandemi nedeniyle şimdiye kadar yaşamadıkları kadar zor bir süreci yaşıyorlar.
VAN’DAKİ PAZARCI ESNAFI ÇOK DERTLİ!
Pandeminin etkilediği, büyük kayıplar yaşattığı ve işleri bitirme noktasının eşine getirdiği sektörler S.O.S vermeye devam ediyor. Her gün bir sektör “Can çekişiyoruz” diye feryat ediyor. Salgın bitmez, yayılım devam ederken kısıtlamalar nedeniyle kayıplar artıyor. Bu kaygı en ağır şekliye yaşayan sektörlerden birisi de mahallelerde, sokaklarda kurulan pazarlarda pazarcılık yapan esnaflar. Pandemi öncesi farklı mahallelerde, farklı noktalarda satış yapmaya çalışan pazarcı da çarkı dönmeyen esnaflar arasına katıldı. Van’da pandemi öncesi de yine bu şekilde olduğu gibi kapalı semt pazarları olmadan, mahalle aralarında iş yapmaya çalışan esnaf, şu an kapalı bir Pazar bir yana günlük ekmeği kazanma derdini yaşıyor. Daha önceleri sık sık belirli alanlarda belirli noktalarda kurulan pazarlarda yer alma talebini dillendiren pazarcı esnafı şu sıralar kısıtlamalar nedeniyle kuramadıkları hafta sonu pazarları ve vatandaşın değişen alışveriş alışkanlığından dolayı bitme noktasına geldiklerini söylüyor. Van’da çok zor şartlarda hayatta kalma mücadelesi verdiklerini söyleyen pazarcılar birçok sektör gibi destek istiyor.
ESNAFIN DERNEK BAŞKANI YALNIZLIKTAN DERT YANDI
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan korona virüs salgını kısa zamanda tüm dünyayı etkisi altın alarak tahribatlara neden olurken, salgın ve yasaklardan en çok etkilenen kesim ise pazarcılar oldu. Ülke genelinde vatandaşların virüsten etkilenmemesi için birçok önlem alınırken, semt pazarlarında da müşteriler ve pazarcılar kendilerince önlem almaya çalışıyor. Korona virüs salgınıyla mücadele kapsamında yasaklanan hafta sonları semt pazar esnafını olumsuz etkilerken, market ve manavların açık olması da tepkilere neden oldu. Salgın nedeniyle hafta sonları kurulan semt pazarları, hafta içine alınca pazara olan talep azaldığı gibi iş kayıplarına da neden oluyor. Şehrivan’a açıklamalarda bulunan A Pazar Dernek Başkanı Sıddık Benli ve pazarcı esnafı, pandemi salgınından çok kötü etkilendiklerini belirterek yalnız kaldıklarını söyledi. Pazar esnafı ise içinde bulunduğu zor durumu anlatarak pandemi ile birlikte kendilerinin de geçinemeyecek noktaya geldiğini söyledi.
PANDEMİ PAZAR ESNAFINI DA VURDU!
Pazar esnafının pandemiden olumsuz etkilendiğini ifade eden A Pazar Dernek Başkanı Sıddık Benli, “Salgın dünyayı durduğu gibi bizi de durdurdu. Şimdi bütün ülkeler bu salgınla mücadele etmeye devam ediyor. Sadece pazar esnafını etkilemedi her sektörü etkiledi. Buna bağlı olarak iş olmadığı yerde para da olmaz. Esnaf, tüccar ve tacir kazanmazsa eşleri nasıl pazara gelip alışveriş yapsın. Biliyordunuz pazar esnafının daimî müşterileri kadınlardır. Ondan dolayı evde para yoksa pazara gelemez. Tüm bunları bir kenara bırakınca gerçekten buradaki esnaflar her sektörden daha fazla etkiledi. Çünkü hafta sonu yasakları esnafın iyice belini büktü. Satışları tamamen hafta sonuna bağlı bir kesimi yok ettiler. Hafta içine alınan pazarcılar, bazen satış yapmadan günü kapatıyorlar. Hafta içi herkes işine gidiyor, iş dönüşü ise tezgahlar kaldırılıyor. Tabi hafta sonu evine kapanan vatandaşlar ihtiyaçlarını manav ve marketlerden de karşıladıkları için pazarcılara artık gerek kalmıyor.” İfadelerini kullandı.
PAZARCILAR, DAR SOKAKLARDA YAŞAM MÜCADELERİ VERİYOR!
Salgın her sektörün ortak sonunu fakat bizim en büyük sorunumuz semt pazar yelerimizin olmamasıdır diyen Başkan Benli, “2003 yılında semt pazarları açıldı ama kaderlerine terk edildi. Seçim zamanı herkes pazarcıların halini sorar, dertlerine derman bulmak için söz verir. Ancak bugüne kadar dertlerine tek bir derman bulmadılar. Ömrü hayatın boyunca bu kadar perişan bir pazar yeri göremezsin. Şimdi Van’da iki pazar derneğimiz var ve buna bağlıda 1200 tane de esnafımız var. Bu insanların birde bakacakları ve geçimlerini sağlayacakları aileleri var. Yazık değil mi bu insanlara, yazın güneşin altında sabahtan akşama kadar bir ürün satmak için beliyorlar.”
“PAZARCI ESNAFINA SAHİP ÇIKIN”
“Öte yandan kışın da kar ile mücadele ediyorlar. Dar sokaklarda hayatları uğruna yaşamla mücadele ediyorlar. Bu insanların kimden bir eksiği var. Bunlar da semt pazar yerlerini hak ediyorlar. Bakın gittiğimiz hiçbir yerde bir tane lavabo bulamazsınız. Belki bazıları için bunlar küçük dertler olabilir ama bu esnaflar için büyük sorun teşkil ediyor. Buradaki insanlar kömür yardımından, desteklerden ve yeşil kart ile geçimlerini sağlıyorlar. Bari başlangıç için bir tane yapılsın, nihayetinde bu sorunlar devlet eliyle olacaktır. O yüzden buradan yetkililere, pazarcı esnafına sahip çıkılması için çağrıda bulunuyorum.” Dedi.
BİR UMUT MÜŞTERİ BEKLİYORLAR!
Hafta sonu yasaklarından olumsuz etkilendiklerini dile getiren pazarcı esnafı Turan Ceylan, işlerimiz genelde o günlerde açılıyordu vurgusunu yaparak şunları anlattı: “Şu an işler çok durgun ilerliyor. İnsanlar hafta içi pazara uğramaz oldu. Çünkü kimse iş yapamadığı para kazanamıyor bundan dolayı da eve para bırakmadıkları için kadınlar pazara gelmiyor. Ancak tek sorun bu değil, hafta içi herkes işine gidiyor. İşten döndükleri zaman da biz burada olamıyoruz. Sabah gelip tezgahlarımızı açıp bir umut müşteri bekliyoruz. Ama ne gelen var ne de giden. Bazen siftah etmeden evlerimize dönüyoruz. Sonumuz ne olacak bizde bilmiyoruz. Bir de bunlar yetmezmiş gibi yıllardır semt pazarı hayaliyle yaşıyoruz. Herkes gelip sözler veriyor. Ama kimde de yapmıyor. Biz zaten öncelerde de yalnızdık ve pandemi salgınında daha da yalnızlaştırıldık. Ya bizi esnaf olarak görmüyorlar ya da yardım etmek istemiyorlar.”
GEZER: “PAZARA RAĞBET AZALDI”
Pandemiden önce işlerin daha iyi olduğunu söyleyen pazarcı esnaflarından İdris Gezer, işlerin artık iyice kötü gittiğini belirterek şunları kaydetti: “Pandemiden önce tezgahımdaki malzemeleri iki defa bitiriyordum. Şimdi ise yarısını bile satamıyorum. Çünkü hem salgından dolayı pazar yerlerine olan rağbetler azaldı hem de hafta sonu yasaklarından dolayı tezgahlarımızı kuramamamız bizi derinden etkiledi. Bir de hiç şehirde pazarcıların olduğu yerde bu kadar manav ve marketlere denk gelemezsiniz. Bizi hem hafta içine attılar hem de dört bir yanımız manav market dolu, ne yapacağımızı bizde bilmiyoruz. Bize inat olarak da pazarcıların günü geldiğinde marketler halk günü yapıyorlar. Aynı fiyata aldığımız malzemeleri marketler zararına satışa sunuyor. O yüzden pazar yerlerine gelen vatandaşlar, burayı pahalı bularak tekrar marketten alışveriş yapıyor. Çarşı içinde sattığımız zamanda zabıtalar malzemelere el koyup götürüyorlar. Pazar yerlerinde de satışımız olmuyor.”
“GÜNLÜK EKMEĞE MUHTAÇ HALE GELDİK”
Pandemi herkesi etkilediği gibi pazarcı esnafını da etkilediğini belirten Gökhan Karaman, “Hırdavat üzerine tezgâhım var ama Allah’a şükür iş yok. Gerek salgın gerekse eşyalara getirilen zamlar sayesinde iş yapamaz hale geldik. Borçlarımız var ödeyemiyoruz. Yani günlük ekmeğe muhtaç hale geldik. Bazen araba kiralayıp pazar yerine eşyalarımı getiriyorum ama sabahtan akşama kadar beklememize rağmen araba kirası bile çıkartamıyoruz. Türkiye’nin durumu az çok biliyorsunuz her şeye zam geliyor. Ancak toptancılarında kendilerine göre yaptıkları zamlar satışlarımızı engelliyor. Misal bir tane oyuncak almaya gelen müşteriye oyuncak fiyatını söylediğimde, burası pazar yeri niye ne olmuş tepsini veriyor. Tabi oda haklı bizde haklıyız bakalım bu süreç bize neyi gösterecek. Bu süreçte evimize ekmek bile götürmezken ekmeğe de zam getirdiler. Sonumuzda hayırlısı olsun.” Diye ekledi.
“VATANDAŞ PAZARA GELMEKTEN KORKAR OLDU”
Yasaklar olmasaydı kendimizi bir nebze de olsa toparladık diyen pazarcı esnaflarından Faruk Yıldız, pazarcılık mesleğinin aileden geldiğine vurgu yaparak şöyle devam etti: “Pazarcılığı ailemle 15 seneye yakın yaptım. Tabi benden önce ailem bu işi yapıyordu. Şimdi ise ben devir aldım. Ancak hiçbir sene bu kadar zorlanmadım. Allah’a şükür bu sene hiç iş yok. Salgın bizi resmen bitirdi diyebilirim. İnsanlar pazar yerlerini unuttu. Eskiden kalabalıktan geçilmeyen yerler şimdi sessiz sedasız bir hal aldı. Vatandaşlar salgından dolayı pazar yerlerine gelmekten korkar oldu. Salgın bitince de insanların artık pazar yerlerine gelmemesinden endişeleniyorum.”
ONLAR DA DESTEK İSTİYOR
“Sonuçta insanlar yasak zamanı manav ve markerlere çok alıştılar. Bundan dolayı da her tarafımız manav, market ve AVM dolu pazarcılar unutuluyor. Yıllarca bu işte çalışmış esnaflar ne yapsın nereye gitsinler. Herkese destek verildiği gibi bize de destek verilmesi gerekiyor. Yoksa böyle devam ederse bizde batacağız. Ayrıca kendinizde görüyorsunuz düzensiz, dağınık bir yerde hatta sıkışmış bir halde müşteri bekliyoruz. Pazar yerlerini temizlemeleri için kışın belediyeye yalvarıyoruz. Yazında güneşin altında kavruluyoruz.”
“PARA KAZANAMIYORUZ, GÜNÜ GEÇİRME DERDİNDEYİZ”
Salgın pazarcıların işlerini yarı yarıya etkilediğine dikkat çeken pazarcı Ferhat Kaya, “Pandemi başından beri biriken bir sürü borcum var ve ben daha ödemedim. Çünkü nereden getirip ödeyeceğim. Para kazanamıyoruz, günü geçirme derdindeyiz. 15 senedir babamla birlikte pazarda esnaflık yapıyorum. Normalde hep karımız oluyordu bu sene hep zarar ediyoruz. Bazen elimizde malzeme kalmasın diye zararına bile satış yapıyoruz. Bazen de hiç satış yapamadığımız günler oluyor. Bunlara rağmen bize hiçbir destek vermediler hatta hiçbir desteğe layık görmediler. Kaç senedir başlık parası toplama derdindeyim fakat böyle giderde hiçbir zaman evlenemeyeceğim. Birçok kredi kartı başvurusunda bulundum ancak hepsini reddettiler. Çünkü bizim sigortamız yok, maaş bordromuz yok ve en önemlisi de iş güvencemiz yok. Bakacak olursanız bizim barınacağımız bir pazar yerimiz bile yok. Tezgâh olmadığından dolayı ürünlerimiz hep yerde, sadece altına bir tane çadır bırakıyoruz. Hiçbir kentin bu kadar düzensiz bir pazar yeri yoktur. Bence bunlar bu kente yakıştırılmamalı ve daha iyilerini yapmak için çaba sabretmeliler.” Şeklinde konuştu.
ŞEHRİVAN ÖZEL: ORHAN SAĞLAM-HAKİM İNALÖZ