Türkiye İstatistik Kurumu’nun İstatistiklerinin sektörel bazda verildiği raporu yayımladı. TÜİK Ekim ayı istatistiklerinden TRB2 Bölgesi arasında yer alan Van, dış ticaret verileriyle son yıllarda hedeflenen rakamların çok uzağında kaldı.
Her ne kadar geçtiğimiz yıla kıyasla ihracatta artış gözlenirken hala yıllık 100 milyon dolara bile varamayan Van’ın 1 milyar dolarlık 2023 hedefine kıyasla olan durumunun çok diplerde olduğu gözlendi. Bölgede bir çok sektörde lider konumda olan Van, dış ticarette ve ihracat gelirlerinde Hakkari’nin gerisinde kalırken, ithalatta da son dönemlerin en yüksek seviyesine ulaşıldı. Öte yandan sağlık, eğitim gibi alanlarda da yapılan yatırımlara rağmen hala eksikliklerin olduğu gözlenirken göç ile ilgili hareketliliğin sürdüğü bir kez daha sayılara yansıdı.
Emlak sektöründe de krize rağmen bölgedeki en hareketli illerden birisi olan Van’da, TÜKİ raporu ile evlilik, ölümler, boşanmalar, okullaşma oranları ve daha bir çok veri de paylaşılarak kentin son durumu gözler önüne serildi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Van Bölge Müdürü Özer Coşkun, tarafından açıklanan verilere göre; TRB2 Bölgesi (Van, Muş Bitlis, Hakkâri) 21 farklı başlık adı altında altın da ele alındı. 'Sayılarla Türkiye' TRB2 Bölgesi (Van, Muş Bitlis, Hakkâri) Ekim 2019 raporunda; Başta nüfus ve göç olmak üzere eğitim, sağlık, doğum, evlenme ve boşanma, işgücü, tüketim, fiyat endeksleri, finansal yatırım araçları, sanayi, milli gelir, dış ticaret, yapı izin, konut satış, ulaştırma, enerji, tarım, hayvancılık, çevre ve turizm istatistikleri ele alınarak açıklandı.
VAN’IN İHRACAT VE İTHALAT RAKAMLARI
Dış ticaret 2018-2019 verilerine göre; 2018 yılında Van’da 37,5 milyon dolar ihracat yapılırken, 2019 (Ocak-Eylül) ayları arasında bu rakam 46,2 milyon dolar seviyesine yükseldi. Bölge illeri arasında Hakkâri 2018 yılında 71,9 milyon dolar, 2019 (Ocak-Eylül) ayları arasında 31,1 milyon dolar ihracat yapılarak geçen yıla göre düşüş yaşadı. İthalat rakamlarında ise bölge illeri arasında ilk sırada yer alan Van, 2018 yıllında 48,3 milyon dolar ithalat gerçekleştirildi. 2019 (Ocak-Eylül) ayları arasında bu rakam son yılların en yüksek seviyesine ulaşarak 106,2 milyon dolar olarak gerçekleşti.
YILLARA GÖRE VAN’DA NÜFUS ARTIŞI DEVAM EDİYOR
TRB2 Bölgesi 2016-2018 yılları arası nüfus ve göç istatistik verilerine göre; Van'ın nüfusu 2016 yılında 1 milyon 100 bin, 2017 yılında 1 milyon 107 bin ve 2018 yılında 1 milyon 124 bin artış yaşandı. Diğer bölge illerinde ise, Muş'ta 2016 yılında 407 bin, 2017 yılında 405 bin, 2018 yılında 408 bin. Bitlis'te 2016 yılında 341 bin, 2017 yılında 341 bin, 2018 yılında 349 bin. Hakkâri’de ise, 2016 yılında 268 bin, 2017 yılında 276 bin ve 2018 yılında 286 bin olarak gerçekleşti.
VAN VE BÖLGE’DE SON YILLARDA ARTIŞ VAR
2015-2018 yılları arasında yıllık nüfus artış hızı istatistik verileri göre; 2015-2016 yılları arasında Van'da 3,5 oranında artış, Muş'ta -5,5 oranında azalış, Bitlis'te 2,3 artış, Hakkâri’de ise, -40,1 oranında azalış gerçekleşti. 2016-2017 yılları arasında Van'da 6,1 oranında artış, Muş'ta -4,8 oranında azalış, Bitlis'te 0,7 oranında azalış, Hakkâri’de ise, 29,3 oranında artışla gerçekleşti. 2017-2018 yılları arasında ise, Van'da 15,1 oranında artış, Muş'ta 8,5 oranında artış, Bitlis'te 22,9 oranında artış, Hakkâri’de ise, 38,1 oranında artışla gerçekleşti.
NÜFUS YOĞUNLUĞUNDA VAN İLK SIRADA YER ALIYOR
yılları arasında nüfus yoğunluğu istatistiklerinde göre; Van'da 2016-2017 yılları arasında kilometre düşen insan sayısında aynı seviyede gerçekleşirken, 2018 yılında artış yaşandı. Van'da 2016-2017 yılları arasında kilometreye düşen sayısı 57 iken, 2018 yılında 58 kişi oldu. Muş'ta 2016-2017 yıllarında arasında 50 kişi, 2018 yılında 51 kişi oldu. Bitlis'te 2016-2017 yılları arasında 49 kişi, 2018 yılında 50 kişi oldu. Hakkâri’de ise, 2016 yılında 37 kişi, 2017 yılında 38 kişi, 2018 yılında 40 kişi olarak gerçekleşti.
ORTALAMA HANEHALKI BÜYÜKLÜĞÜNDE HAKKÂRİ’Yİ VAN İZLEDİ
2018 yılında ortalama hanehalkı büyüklüğü istatistik verilerine göre; Bölge'de ortalama hanehalkı büyüklüğünde ilk sırayı Hakkâri yer alırken, ardından Van ve Muş izledi. Ortalama hanehalkı büyüklüğü Van'da 5,1, Muş'ta 5,1, Bitlis'te 4,7 iken Hakkâri’de 5,5 olarak gerçekleşti.
VAN’DA 2017-2018 YILLARI ARASINDA 45 BİN KİŞİ GÖÇ ETTİ
2017-2018 yılları arasında illerin aldığı ve verdiği göç istatistik verilerine göre; 2017-2018 yılları arasında Van'a 34 bin 700 kişi göç ederken, 45 bin kişi göç etti. Diğer bölge illerinde ise, Muş'a 15 bin 700 kişi göç ederken, 20 bin 800 kişi göç etti. Bitlis'e 17 bin 600 kişi ederken, 17 bin 400 kişi göç etti. Hakkâri’ye ise, 12 bin 800 kişi göç ederken, 10 bin 200 kişi göç etti.
OKURYAZAR NÜFUS ORANI ARTIYOR
2016-2018 yılları arasında okuryazar nüfus oranı (6+ yaş) istatistik verilerine göre; Van’da 2016 yılında okuryazar nüfus oranı yüzde 92,4, 2017 yılında yüzde 92,9 ve 2018 yılında yüzde 93,5 olarak gerçekleşti. Diğer illerde ise, 2018 yılında Muş'ta yüzde 91,9, Bitlis'te yüzde 93,8, Hakkâri’de yüzde 93,2 olarak gerçekleşti. 2017-2018 yılları arasında net okullaşma oranı istatistik verilerinde göre; Van'da yüzde 94,1 ilkokul, yüzde 92,5 ortaokul ve yüzde 91,5 oranıyla ortaöğretim (lise) izledi. 2017-2018 yılları arasında net okullaşma oranı istatistik verilerinde göre; Van'da yüzde 94,1 ilkokul, yüzde 92,5 ortaokul ve yüzde 91,5 oranıyla ortaöğretim (lise) izledi. Muş'ta yüzde 93,2 ilkokul, yüzde 90,3 ortaöğretim, yüzde 51 ortaöğretim (lise) takip etti. Bitlis'te yüzde 92,4 ilkokul, yüzde 94,3 ortaöğretim, yüzde 61,5 ortaöğretim (lise) oldu. Hakkâri’de ise, yüzde 91,7 ilkokul, yüzde 87,5 ortaöğretim, yüzde 65,8 ortaöğretim (lise) gerçekleşti.
VAN’DA ÖĞRETMEN BAŞINA 28,6 ÖĞRENCİ DÜŞÜYOR
2017-2018 öğretmen başına düşen öğrenci sayısı verilerine göre; Türkiye ilkokulda öğretmen başına 17, ortaokulda 16, lisede ise öğretmen başına 12 öğrenci düştü. Van’da ise ilkokulda öğretmen başına 19 öğrenci, ortaokulda öğretmen başına 19 öğrenci ve lise de ise öğretmen başına 48 öğrenci düştü. 2017-2018 Eğitim Öğretim yılında derslik başına düşen öğrenci sayısı da ise, Türkiye genelinde derslik başına ilk ve ortaokulda 24 öğrenci düşerken, lisede ise bu oran derslik başına 21 öğrenci olarak gerçekleşti. Van’da ise derslik başına düşen öğrenci sayısı ilk ve ortaokulda derslik başına 28 öğrenci, lisede ise derslik başına 25 öğrenci düştü.
OKUMA YAZMA BİLEN KİŞİLERİN ORANI 2017 YILINDA YÜZDE 90,7 OLDU
Van ilinde 15+ yaş nüfusta okuma yazma bilen kişilerin oranı 2016 yılında yüzde 89,9 iken, 2017 yılında yüzde 90,7 olmuştur. 6+ yaş nüfusta ise 2016 yılında yüzde 92,4 olan okuma yazma bilen kişi oranı, 2017 yılında yüzde 92,9 oldu. Üniversite öğrencileri verilerinde ise Van, 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 8,7 olan yüksekokul veya fakülte mezuniyeti oranı 2017 yılında 4 bin 92 kişi artarak yüzde 9,2’ye (65 bin 717 kişi) yükseldi. 6+ yaş nüfusta ise, yüzde 6,2’den yüzde 6,6’ya yükseldi.
OKUMA-YAZMA ORANI HIZLA ARTIYOR
Van’da 15+ yaş nüfusta okuma yazma bilen kişilerin oranı 2016 yılında yüzde 89,9 iken, 2017 yılında yüzde 90,7 olmuştur. 6+ yaş nüfusta ise 2016 yılında yüzde 92,4 olan okuma yazma bilen kişi oranı, 2017 yılında yüzde 92,9 oldu. Muş ilinde 15+ yaş nüfusta okuma yazma bilen kişilerin oranı 2016 yılında yüzde 87,8 iken, 2017 yılında yüzde 88,7 oldu. 6+ yaş nüfusta ise 2016 yılında yüzde 90,8 olan okuma yazma bilen kişi oranı, 2017 yılında yüzde 91,4 olmuştur. Bitlis ilinde 15+ yaş nüfusta okuma yazma bilen kişilerin oranı 2016 yılında yüzde 90,6 iken, 2017 yılında yüzde 91,3 olmuştur. 6+ yaş nüfusta ise 2016 yılında yüzde 92,8 olan okuma yazma bilen kişi oranı, 2017 yılında yüzde 93,2 olmuştur. Hakkâri ilinde 15+ yaş nüfusta okuma yazma bilen kişilerin oranı 2016 yılında yüzde 89,1 iken, 2017 yılında yüzde 90,4 olmuştur. 6+ yaş nüfusta ise 2016 yılında yüzde 91,5 olan okuma yazma bilen kişi oranı, 2017 yılında yüzde 92,3 oldu.
2017 YILINDA YÜZDE 8,7’YE DÜŞTÜ
Van ilinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 9,4 iken 2017 yılında yüzde 8,7’ye düşmüştür. 6+ yaş nüfusta ise, okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 7,1’den yüzde 6,6’ya düşmüştür. Muş ilinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 11,2 iken 2017 yılında yüzde 10,5’e düştü. 6+ yaş nüfusta ise, okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 8,4’den yüzde 7,9’a düştü. Bitlis ilinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 8,9 iken 2017 yılında yüzde 8,3’e düşmüştür. 6+ yaş nüfusta ise, okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 6,8’den yüzde 6,4’e düşmüştür. Hakkâri ilinde okuma yazma bilmeyenlerin oranı 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 9,5 iken 2017 yılında yüzde 8,3’e düşmüştür. 6+ yaş nüfusta ise, okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 7,4’ten yüzde 6,5’e düştü.
VAN’DA ÜNİVERSİTE MEZUNLARI ARTIYOR
Van’da 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 8,7 olan yüksekokul veya fakülte mezuniyeti oranı 2017 yılında 4 bin 92 kişi artarak yüzde 9,2’ye (65 bin 717 kişi) yükseldi. 6+ yaş nüfusta ise, yüzde 6,2’den yüzde 6,6’ya yükseldi. Muş’ta 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 8,3 olan yüksekokul veya fakülte mezuniyeti oranı 2017 yılında yüzde 8,8’e yükseldi. 6+ yaş nüfusta ise, yüzde 6,6’dan yüzde 7’ye yükselmiştir. Bitlis’te 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 10,5 olan yüksekokul veya fakülte mezuniyeti oranı 2017 yılında yüzde 10,6’ya yükseldi. 6+ yaş nüfusta ise, yüzde 8’den yüzde 8,2’ye yükselmiştir. Hakkâri’de 15+ yaş nüfusta 2016 yılında yüzde 10,9 olan yüksekokul veya fakülte mezuniyeti oranı 2017 yılında yüzde 11,1’e yükseldi. 6+ yaş nüfusta ise, yüzde 8,4’ten yüzde 8,7’ye yükseldi.
VAN VE BÖLGE’DE SAĞLIK PERSONELİ İHTİYACI HALA ÇOK YÜKSEK
2017 yılı sağlık personeli başına düşen kişi sayısı istatistik verilerine göre; Türkiye'de hekim başına 539 kişi, hemşire başına 486 kişi düşerken bölgede bu oran daha yüksek seviyelerden seyrediyor. Van'da hekim başına 717 kişi, hemşire başına 580 kişi düşüyor. Muş'ta hekim başına 996, hemşire başına 609 kişi, Bitlis'te hekim başına 796, hemşire başına 525 kişi, Hakkâri’de hekim başına 1126 kişi, hemşire başına ise 637 kişi düşüyor. 2017 sağlık kurumlarında yatak başına düşen kişi sayısı istatistik verileri göre; Türkiye ortalaması 358 olurken, bölgede bu oran yüksek seviyede izliyor. Van'da yatak başına düşen kişi sayısı 383 kişi, Muş'ta 549, Bitlis'te 370, Hakkâri’de ise, 702 kişi oldu.
2018 YILINDA VAN’DAKİ ÖLÜM NEDENLERİ
2018 yılı ölüm nedenleri istatistik verilerine göre; Van’da yüzde 29,5 ile dolaşım sistemi hastalıkları insanlar hayatını kaybederken, sırasıyla yüzde 23,2 solunum yolu hastalıkları, yüzde 19,1 İyi huylu ve kötü huylu tümörler, yüzde 13,2 endokrin (iç salgı bezi), beslenme ve metabolizmayla ilgili hastalıklar, yüzde 6,5 Sinir sistemi ve duyu organları hastalıkları, yüzde 4,3 dışsal yaralanma ve zehirlenmeler takip etti.
BEBEK ÖLÜMLERİNDE 2018 YILINDA DÜŞÜŞ YAŞANDI
Kaba doğum hızı (binde) verilerine göre; Türkiye'de 2015'te yüzde 17,0, 2016'da yılında yüzde 16,5, 2017 yılında ise yüzde 16,1 seviyesinde gerçekleşti. Van'da 2015 yılında yüzde 27,3, 2016 yılında yüzde 26,1, 2017 yılında ise yüzde 25,9 seviyesinde gerçekleşti. Bebek ölüm hızında (binde) ise, Türkiye'de 2015 yılında yüzde 10,2, 2016 yılında yüzde 10,0, 2017 yılında ise, yüzde 9,2 seviyesinde gerçekleşti. Van'da 2015 yılında yüzde 16,4, 2016 yılında yüzde 14,3, 2017 yılında yüzde 11,9 seviyesinde gerçekleşti. 2018 yılında ise Türkiye’de bu oran 9,3 oranına gerilerken, Van’da bu oran 11,4 oranında düşüş yaşandı.
VAN’DA EVLENME VE BOŞANMA İSTATİSTİKLERİ
Kaba evlenme hızı (binde) verilerine göre; Türkiye'de 2016 yılında yüzde 7,5, 2017 yılında yüzde 7,1, 2018 yılında yüzde 6,8 oldu. Van'da 2016 yılında yüzde 8,6, 2017 yılında yüzde 8,0 2018 yılında yüzde 7,5 gerçekleşti. Bölge illeri içerinden en düşük seviye 2017 yılında yüzde 6,7 oranıyla Hakkâri oldu. 2018 ortalama evlenme yaşı verilerinde, Türkiye'de erkekler ortalama 27,8 yaşında, kadınlar ise 24,8 yaşında evleniyor. Van’da ise, erkekler 26,4 yaşında, kadınlar ise 22,8 yaşında evleniyor. Diğer bölge illerinde en genç yaşta evlilik kadınlarda 22 yaş ile Muş, erkeklerde ise 26,4 yaşla Van izliyor. Kaba boşanma hızı (binde) verilerine göre; Türkiye'de 2016 yılında yüzde 1,59, 2017 yılında yüzde 1,60, 2018 yılında 1,75 iken, Van'da 2016 yılında yüzde 0,30, 2017 yılında yüzde 0,30, 2018 yılında yüzde 0,36 seviyesinde yer alıyor. Bölge illeri arasında 2018 yılında en az kaba boşanma hızı yaşanan ile ise, 0,16 ile Hakkâri oldu.
TÜRKİYE İŞSİZLİK ORANI YILLARA GÖRE ARTIYOR
2014-2018 Türkiye işgücü göstergeleri istatistik verilerine göre; Türkiye'de 2014 yılında işsizlik oranı yüzde 9,9 istihdam oranı yüzde 45,5, işgücüne katılım oranı yüzde 50,5 seviyesindeyken, 2018 yılında işsizlik oranı yüzde 11,0, istihdam oranı yüzde 47,4, işgücüne katılım oranı 53,2 seviyesinde yer aldı. Türkiye'de 2014-2018 yılları arasında yıllara göre işsizlik oranı istatistik verilerine göre; 2014 yılında işsizlik oranı yüzde 9,9 oranında iken, 2018 yılında ise yüzde 11,0 seviyesinde yer aldı. 2019 Temmuz ayı işsizlik oranı istatistiklerinde ise, işsizlik oranı 13,9 olarak gerçekleşti.
VAN EN ÇOK HARCAMAYI BAKIN NEREYE YAPIYOR?
2017 türlerine göre hanehalkı tüketim harcamaları istatistik verilerine göre; Türkiye'de yüzde 24,7 ile en çok kira ve konut harcaması yaparken, yüzde 2,2 ile en az sağlık harcaması yapıldı. Van ve Bölge illerinde ise, yüzde 32,6 ile en çok harcama gıda ve alkolsüz içeceklere yapılırken, yüzde 0,7 ile en az harcama eğitime yapıldı. Fiyat Endeksleri istatistiklerinde 2019 Ekim ayı fiyatı en çok artan maddelerde Türkiye'de yüzde 43,7 oranıyla Kazak (Erkek), TRB2 Bölgesi (Van, Muş, Bitlis, Hakkari) 58,57 oranıyla kabak oldu. Bir önceki aya göre en çok düşen maddelerde (Eylül) Türkiye’de -27,66 oranıyla yurt içi bir hafta ve daha fazla süreli turlar, Van’da yüzde -19,54 oranıyla limon oldu. VAN SON SIRALARDA YER ALIYOR 2017 yıllında bölgesel gayrisafi yurt içi hasıla, (Cari fiyatlarla) istatistik verilerine göre; 2017 yılında bölgesel gayrisafi yurt içi hâsıla ilk sırada 970,2 milyar TL ile İstanbul yer alırken, Van, Muş, Bitlis ve Hakkâri 32,2 Milyar TL seviyesinde yer aldı. Son sırada ise, 19,3 Milyar TL ile Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan oldu.
VAN 2017 YILINDA 35. SIRADA YER ALDI
Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) hesaplamalarında Van, toplam GSYH 2017 yılında 15 milyar 538 milyon 170 bin TL ile 35. sırada yer aldı. Van, GSYH'de 2017 yılında, 14 bin 080 TL kişi başına GSYH ile 2017 yılında 80. sırada yer alırken, yüzdelik payda ise, Van ili sanayi sektörü içerisindeki yüzde 0,26’lık pay ile 52. sırada yer aldı. Gayrisafi Yurt içi Hasıla’da (GSYH) 2017 yılında, İl düzeyinde Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) hesaplamalarına göre; 2017 yılında Van toplam GSYH 2017 yılında 15 milyar 538 milyon 170 bin TL ile 35. sırada yer aldı. 2017 yılında illerin toplam sanayi sektörü içerisindeki paylarına göre; Van ili sanayi sektörü içerisindeki yüzde 0,26’lık pay ile 52. sırada yer aldı. Bitlis ili yüzde 0,10’luk pay ile 70. sırada, Muş yüzde 0,09’luk pay ile 73. sırada ve Hakkâri ili ise yüzde 0,07’lik pay ile 76. sırada yer aldı.
VAN VE BÖLGE’DE KONUT SATIŞINDA DÜŞÜŞ VAR
2017-2019 yılları arasında illere göre konut satış sayıları istatistik verilerine göre; Van bölge illeri içerisinde en çok konut satışı sıralamasında ilk sırada yer alırken, bunu Muş takip etti. Van, 2017 yılında 7 bin 934 konut, 2018 yılında 7 bin 496 konut, 2019 (Ocak-Eylül) ayları arasında 4 bin 489 konut satışı gerçekleştirdi. Diğer bölge iller arasında ise, en yüksek konut satışı ile 2017 yılında bin 627 konut, 2018 yılında 2 bin 063 konut, 2019 yılında bin 440 konut satışı ile Muş takip ediyor.
İŞTE VAN’DAKİ TOPLAM TARIM ALANI VE EKİLEN ALAN
2018 yılında illere göre toplam tarım alanı ve ekilen alan istatistik verilerine göre; 2018 yılında Van'ın toplam tarım olanı 2 bin 900 dekar iken, ekilen alanı ise, bin 802 dekar oldu. Van'dan sonra toplam tarım alanı ve ekilen alan bakımından Muş takip etti. En düşük seviyede ise toplam tarım alanı 408 dekar, ekilen alanı 377 dekar alan ile Hakkâri oldu.
KÜÇÜKBAŞ HAYVAN SAYISINDA İLK SIRADAYIZ
2018 yılında illere göre büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayıları istatistik verilerine göre; bölgede küçükbaş ve büyükbaş hayvan sayısı bakımında ilk sırada Van yer alıyor. Van’da 2019 (Ocak-Haziran) ayları arasında büyükbaş hayvan sayısı 177 bin iken, küçükbaş hayvan sayısı 2 milyon 733 bin oldu. Bölge'de 321 bin büyükbaş, 1 milyon 113 bin küçükbaş hayvan sayısıyla Muş takip etti.
VAN’DA ARAÇ SAYISI ARTIYOR
Türkiye'de 2014-2019 yılları arasında motorlu kara taşıtı sayısı verilerine göre; 2014 yılında motorlu kara taşıtı sayısı 18,8 milyon iken, 2019 (Ocak-Ağustos) ayları arasında 23,1 milyon oldu. Van’da 2015 yılında motorlu kara taşıtı sayısı 76 bin iken 2019 (Ocak-Ağustos) ayları arasında 79 bin oldu.
ŞEHRİVAN ÖZEL: HAMİT KARAKUŞ/ERDAL ERBAŞ-