Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim beyannamesinde yer alan önemli kalkınma projelerini açıkladı.
İşte Cumhurbaşkanlığı Seçimleri ve Genel Seçimler Seçim Beyannamesi kitapçığında yer alan önemli kalkınma projelerinin tamamı şöyle:
Eğitim ve Kültür
Fırsatları Artırma ve Teknolojiyi İyileştirme Hareketi (FATİH) Projesi
Projede 1,4 milyon tablet bilgisayar dağıtımı, 16.876 okulun ağ altyapısı, 432 bin derslikte etkileşimli tahta kurulumu yapılmıştır. Proje, önümüzdeki dönemde yaygınlaştırılacaktır. Bir taraftan eğitimin teknolojik seviyesi artırılırken, diğer taraftan bilgi teknolojilerinin tüm topluma yayılması sağlanacak, yurtiçi üretim ve araştırma desteklenecektir.
İstanbul AKM Projesi
Proje çalışmaları devam eden ve toplam 102.736 m2 kapalı alana sahip olması planlanan, bünyesinde 2464 kişilik bir Opera Salonu, 828 kişilik Tiyatro Salonu, 445 kişilik Konser Salonu, muhtelif büyüklükte çeşitli konferans ve toplantı salonları, sergi salonları, kafeterya, lokanta, dekor ve kostüm atölyeleri, prova ve çalışma salonları ile kapalı otopark olması planlanan İstanbul Atatürk Kültür Merkezi binasının yapımının 2019 yılı içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir.
Ankara AKM Konser Salonu (CSO) Projesi
Ankara Adliye Sarayı ile Gençlik Parkı arasındaki, Atatürk Kültür Merkezi alanının dördüncü bölgesinde 154 bin m arazi üzerinde inşa edilmektedir. Bünyesinde iki konser salonu, müzik çalışma odaları, kayıt stüdyoları, fuayeler, kafeterya ve kapalı otopark gibi mekânlar bulunan ve toplam inşaat alanı 62.570 m olan projenin 2019 yılında tamamlanması hedeflenmektedir.
Rami Kışlası Renovasyon ve Restorasyon Projesi
Restore edilerek kütüphane ve kültürel amaçlı kullanılmak üzere Kültür Bakanlığına tahsis edilen Rami Kışlası’nın Türkiye’nin en büyük kütüphanelerinden biri olarak kullanıma açılması planlanmaktadır. 321
Rami kışlasının restorasyonu ile teşhir tanzimi 3 Etap halinde planlanmıştır. Rami Kışlası’nın Restorasyonunun 1.Etabı 2017 yılında tamamlanmış olup 2. Etabın restorasyon çalışmaları devam etmektedir. 3. Etabın restorasyonuna yönelik olarak hazırlık çalışmaları gerçekleştirilmektedir. 2018 yılı sonunda kısmen, 2019 yılında ise tamamının restorasyonun tamamlanarak hizmete açılması öngörülmektedir.
Kuleli Askeri Lisesi’nin Müze Olarak Restorasyonu ve Tanzimi Projesi
Kuleli Askeri Kışlasında bulunan tesislerden toplam 32.000 m2’lik alanın müzeye dönüştürülmesi için projelendirme çalışmalarına başlanmıştır. Müze çalışmaları kapsamında tarihsel çalışmalar, sahada röleve çalışmaları ile proje konseptinin belirlenmesine yönelik çalışmaları devam etmektedir.
İzmir Ege Uygarlıkları Müzesi Projesi
Yaklaşık 20.000 m2 kapalı alanda kurulması İzmir Ege Uygarlıkları Müzesi’nin ihalesi yapılarak proje çalışmalarına başlamış olup, 2018 yılı sonunda projelerinin tamamlanması ve 2019 yılında da yapım aşamasına başlanması planlanmaktadır.
Türkiye Uygarlıklar Müzesi Kompleksi Projesi
Ankara AKM 1. Bölgede kurulması planlanan Türkiye Uygarlıklar Müzesi Kompleksi’nin projelendirilmesine ve yapımına ilişkin protokol imzalanmıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının alanla ilgili planlanama çalışmalarını tamamlamasını takiben Proje başlatılacaktır.
Özel Müzeler Projesi
Toplumsal gelişmeye katkı sağlayacak en önemli değerlerden biri olan müzelerimizin gelişim sürecini hızlandırmak ve çağdaş müzecilik hizmetini ülke çapında yaygınlaştırmak üzere yapım ve işletilme teşviklerine devam edilecektir.
Tematik Müzeler Projesi
Müzelerin çeşitlendirilmesi amacıyla farklı temalarda müzelerin kurulmasına ağırlık verilmesi hedefi doğrultusunda Ankara Kahraman 322
Kazan 15 Temmuz Şehitleri ve Demokrasi Müzesi, Adana Yeni Müze Kompleksi II.Etabı kapsamında yer alan Sanayi Müzesi, Tarım ve Kent Müzesi, Bursa Türk İslam Eserleri Müzesi, Kütahya Maden Müzesi, İstanbul Müzik Müzesi gibi tematik müzelerle ilgili çalışmalar devam etmektedir. Edirne Osmanlı Medeniyetleri Müzesi, İstanbul Sikke Müzesi, Manisa Türk İslam Eserleri Müzesi, tasavvuf müzesi gibi tematik müzelerin yapımı planlanmaktadır.
Dijital Arşivler Projesi
Somut kültürel mirasımızın gelecek nesillere doğru aktarılması için “Dijital Kültür Arşivini” oluşturuyoruz. Tescilli Kültür Varlıkları Taşınmaz Ulusal Envanter Sistemi (TUES) ile arkeolojik, doğal, kentsel ve tarihi sit niteliği taşıyan alanlar ile kültür ve tabiat varlığı niteliği taşıyan yapı ve anıtların tespit ve tescil çalışmalarına devam edilmesi, envanterlerinin dijital ortama aktarılması ve kamuoyuna sunulmasını hedefliyoruz. Ayrıca, Müzeler Ulusal Envanter Sistemi (MUES) ile ülkemizdeki taşınır kültür varlıklarını ulusal ölçekte kayıt altına alan uluslararası standartlara uygun diğer envanter sistemleri getiriyoruz. 2023 yılında tüm veri girişlerinin tamamlanmasını planlıyoruz.
Demokrasi ve Özgürlükler Adası Projesi
Yassıada ve Sivriada farklı bir yaklaşımla ele alınarak Demokrasi ve Özgürlükler Adasına dönüştürülecektir. Bu kapsamda, müzeler, kongre merkezi, konferans salonu, restoranlar ve konaklama tesisleri gibi tesisler inşa edilmektedir. 2017 yılında yüzde 64’ü tamamlanan projenin 2019 yılı Nisan ayında bitirilmesi planlanmaktadır.
Sağlık
Milli Aşı Üretimi
Milli aşı üretimi kapsamında tetanoz ve difteri aşıları için iki aşamada çalışmalar yürütülmektedir. Bu çerçevede 2014 yılında 7 yıl alım garantisiyle ihale yapılmış olup, 2019 yılı Temmuz ayına kadarki ilk aşamada aşının ithal edilerek dolumun Türkiye’de yapılması ve aşının antijenini Türkiye’de üretmek için gerekli altyapının oluşturulması, ikinci aşamada ise aşının antijeninin üretimine başlanması öngörülmektedir. Yetişkin tipi Hepatit-A aşısı Projesi için değerlendirme süreci tamamlanmıştır. Projenin Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü ve Türkiye Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünce ihale süreçleri tamamlanmıştır.
Yerli Plazma Ürünleri Üretilmesi Projesi
Mevcut durumda tamamı ithal olarak karşılanan kan ürünlerinin yerli plazmadan üretilebilmesi ve teknoloji transferi ile bu alanda ülke yeterliliğinin sağlanması projesidir. Proje kapsamında yüzde 50 yerli ortaklı olma şartını sağlayan bir konsorsiyum ile 2017 yılında sözleşme imzalanmıştır. Firmanın gerekli altyapıyı oluşturarak 2023 yılına kadar üretime geçmesi, kan plazmasını Kızılay’dan satın alarak 12 yıl boyunca yıllık yaklaşık 2,4 milyar Avro tutarında kan ürünü üretimi yapması öngörülmektedir. Bu sayede Türkiye’ye kan ürünü üretimi konusunda know-how transferi sağlanması ve yüksek maliyetli plazma ürünlerinin maliyetinin düşürülmesi hedeflenmektedir.
Yerli Tıbbi Görüntüleme Cihazları Üretim Projesi
Manyetik Rezonans (MR), Bilgisayarlı Tomografi (BT), Ultrasonografi (USG), Dijital Röntgen (DR) ve Hastabaşı Monitörü (HBM) olarak belirlenen 5 adet tıbbi görüntüleme cihazının Sanayi İşbirliği Projeleri kapsamında yerli katkı, teknolojik işbirliği ve ihracat şartını da içerecek şekilde alımı yapılarak bu alanda yerli üretim ve teknolojinin geliştirilmesi sağlanacaktır.
Şehir Hastaneleri Projesi (KÖİ Modeliyle)
Sağlık hizmet sunum kalitesinin artırılması amacıyla toplam 42.459 yataklı sağlık kampüsü, sağlık yerleşkesi, devlet hastanesi, şehir hastanelerini içeren 30 proje Kamu-Özel İşbirliği (KÖİ) Yöntemi ile yapılmaktadır.
Mersin, Adana, Yozgat, Isparta ve Kayseri Şehir Hastaneleri tamamlanarak hizmete alınmıştır. Ankara Bilkent, Manisa, Elazığ ve Eskişehir Şehir Hastanelerinin 2018 yılında hizmete alınması planlanmaktadır.
KÖİ yöntemi ile yapılması öngörülen diğer projeler şunlardır:
Ankara Etlik Entegre Sağlık Kampüsü
İstanbul İkitelli Entegre Sağlık Kampüsü
Gaziantep Entegre Sağlık Kampüsü
İzmir Bayraklı Entegre Sağlık Kampüsü
Konya Karatay Sağlık Tesisi
Bursa Entegre Sağlık Kampüsü
Kocaeli Entegre Sağlık Kampüsü
Denizli Şehir Hastanesi
Tekirdağ Devlet Hastanesi
Şanlıurfa Şehir Hastanesi
İzmir Tınaztepe Şehir Hastanesi
Kütahya Şehir Hastanesi
Samsun Entegre Sağlık Kampüsü
İstanbul Sancaktepe Entegre Sağlık Kampüsü
Antalya Şehir Hastanesi
Aydın Şehir Hastanesi
Diyarbakır Kayapınar Şehir Hastanesi
Ordu Şehir Hastanesi
Trabzon Şehir Hastanesi
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastaneleri ile Psikiyatri ve Yüksek Güvenlikli Adli Psikiyatri Hastaneleri
Savunma Sanayii
ALTAY Ana Muharebe Tankı Projesi
Ülkemizin modern ana muharebe tankı ihtiyacı doğrultusunda ortaya çıkan ALTAY Projesi Türkiye’nin ilk özgün ana muharebe tankının yurtiçinde tasarlanması, geliştirilmesi ve üretimini kapsamaktadır. Projenin ilk aşamasında 2 adet prototip tankın Teknik Veri Paketi ve üretimi tamamlanmıştır. 250 tankın seri üretimi için sözleşme hazırlık faaliyetleri sürdürülmektedir.
Zırhlı Araç Projeleri
Her türlü bölge ve arazi şartlarında harekat ihtiyaçlarına cevap veren, yüksek koruma ve hareket kabiliyetlerine sahip zırhlı araçlar (Kirpi, Cobra, Ejder Yalçın vs.) imal edilerek hizmete alınmış olup, bu araçların tamamlayıcı unsurları olan elektronik sistemler görüntüleme ve koruma sistemlerinin entegrasyonu ve harekat ihtiyaçlarına göre yeni geliştirmeler devam etmektedir.
Tanksavar Savunma Yeteneğinin Geliştirilmesi Projesi
Proje kapsamında 169 adet M60 ve 40 adet Leopard tankının tanksavar savunma yeteneğinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Halihazırda 120’nin üzerinde tankın modernizasyonu tamamlanmış durumdadır.
Milli Gemi (MİLGEM) Projesi
Yüzde yüz yerli tasarım, ilk milli savaş gemimiz olan MİLGEM projesinde 2016 yılı içerisinde MİLGEM 1. Gemisi TCG Heybeliada ve 2. Gemisi TCG Büyükada teslim edilmiştir. Proje kapsamında 3. ve 4. Gemiler olan Burgazada ve Kınalıada gemileri denize indirilmiş olup test faaliyetleri sürmektedir. Projenin ikinci aşaması kapsamında fırkateyn sınıfında olacak olan dört gemiden ilkinin inşa faaliyetlerine başlanmıştır.
Yeni Tip Denizaltı Projesi
Denizaltı Harekat Konsepti kriterlerini karşılamak üzere denizaltının gizlilik özelliğinden istifade ederek, düşman kontrolü altında bulunan deniz harekat alanlarında uzun süre harekat yapabilecek 6 adet Yeni Tip Denizaltının azami yerli katkı ile Gölcük Tersanesinde inşa edilerek denizaltı inşası, entegrasyonu ve sistemleri konusunda bilgi birikimi ve tecrübe sağlanması hedeflenmektedir. Denizaltıların inşası sürmekte olup 2021 yılından itibaren hizmete alınması planlanmaktadır.
Çok Maksatlı Amfibi Hücum Gemisi Projesi
Proje kapsamında, Ege, Akdeniz ve Karadeniz’de asgari 1 tabur büyüklüğündeki bir kuvveti ana üs desteği gerektirmeksizin, kendi lojistik desteği ile kriz bölgesine intikal ettirebilecek TCG Anadolu Gemisi’nin 2021 yılında Deniz Kuvvetleri Komutanlığı envanterine girmesi planlanmaktadır.
Milli Muharip Uçak Projesi
Proje ile Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın 2030’lu yıllardan sonraki muharip uçak ihtiyacının yurt içinde özgün tasarım modeli ile karşılanması amaçlanmaktadır. Yerli sanayinin azami düzeyde kullanılarak özgün tasarım faaliyetlerinin tamamlanması hedeflenmektedir. İlk uçuşun 2023’te yapılması planlanmakta olup, uçağın prototipinin bu süreler içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir.
HÜRKUŞ Uçağı Projesi
Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı Geliştirme Projesi HÜRKUŞ kapsamında 2 adet prototip uçak teslimatı yapılmıştır. HÜRKUŞ, Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi’nden tip sertifikası alan ilk Türk uçağı olup küresel sivil ve askeri havacılığın gelişen eğitim uçağı ihtiyaçlarına cevaben tamamen özgün olarak tasarlanıp geliştirilmiştir. HÜRKUŞ-C olarak adlandırılan versiyonu kapsamında silahlandırma faaliyetleri devam etmektedir.
F-35 Müşterek Taarruz Uçağı Projesi
Yeni nesil savaş uçağı ihtiyacımızı karşılamak amacıyla 3. seviye olarak ortak olunan proje kapsamında halihazırda 30 adedinin siparişi verilmiş olan ve toplamda 100 adet F-35 uçağının tedarik edilmesi planlanmaktadır. F-35 uçaklarının en karmaşık yapısal bölümlerinden birisi olan Orta Gövdesi ABD dışında tek kaynak olarak üretilmeye başlanmıştır. İlk teslimat Haziran 2018 ayı içerisinde yapılacak olup, gerekli eğitimlerin tamamlanmasını müteakip kullanıma alınacaktır.
Anka İHA Projesi
ANKA İHA sistemleri ile gece ve gündüz, kötü hava şartları da dahil, keşif, gözetleme, sabit/hareketli hedef tespit, teşhis, tanımlama ve takip amaçlı, gerçek zamanlı görüntü istihbaratı görevleri icra edilebilmektedir. Silahlı İHA (SİHA) olarak da kullanılan ANKA programı kapsamında uydu kontrollü versiyonun da teslimatları başlamış bu sayede uzaktan komutaya gerek kalmaksızın uydudan kontrol sayesinde çok daha uzak mesafelerde kullanım imkanı sağlanmıştır.
Bayraktar İHA Projesi
Orta irtifa ve uzun menzil sınıfı İHA konseptine uygun olarak milli ve özgün tam otomatik uçuş kontrol özellikleri ile dünya klasmanında en ileri teknolojik seviyede geliştirilmekte olan keşif ve gözetleme aracıdır. Yerli mühimmatlarla 24 saat havada kalarak silahlı olarak hizmet verebilmektedir.
Akıncı İHA / İnsansız Savaş Uçağı Projesi
Mevcut İHA projelerine ilave olarak artırılmış faydalı yük ve mühimmat taşıma kapasitesi ile yüksek irtifada daha uzun süre istihbarat, keşif ve gözetleme görevi icra edebilecek Akıncı İHA ve İnsansız Savaş Uçağı Projesi için hazırlık çalışmaları hızla devam etmektedir.
Atak Taarruz ve Taktik Keşif Helikopteri Projesi
ATAK Helikopterleri, tamamen milli görev bilgisayarı, aviyonik ve silah sistemleri ile teçhiz edilmiş olup; Cirit, UMTAS, L-UMTAS füzelerini kullanabilme kabiliyetine sahiptir. Muadilleri ile karşılaştırıldığında Dünyada ilk sıralarda geldiğini söylemek mümkündür. Mevcut durumda 35 adet helikopter teslim edilmiş durumdadır. Ayrıca ATAK Projesinden edinilen bilgi birikimi ve tecrübe ile ATAK’ın abisi olarak nitelendirilen daha geliştirilmiş kabiliyetlere sahip, tasarımı da dahil olmak üzere milli bir helikopter geliştirmek için çalışmalara başlanmış ve bu konudaki projede ilk adım atılmıştır. 328
Genel Maksat Helikopteri Projesi
Tamamı TUSAŞ tesislerinde üretilecek olan Sikorsky S70i helikopterlerinin Aselsan ürünü modern aviyonik sistemler ve TEI tarafından üretilecek T700-TEI-701 motorları ile donatılması sonucu oluşturulacak T70 helikopterlerinden, iki ayrı konfigürasyonda, toplam 109 adet üretilecektir.
Özgün Helikopter Projesi
Eğitim helikopteri ve hafif sınıf genel maksat helikopteri ihtiyacının karşılanması amacıyla en zorlu iklim şartları ve coğrafyada, yüksek irtifa ve yüksek sıcaklıkta, gece ve gündüz koşullarında etkin bir şekilde faaliyet gösterebilen bir helikopterin, milli imkan ve kabiliyetler kullanılarak tasarlanması ve üretilmesine yönelik başlatılan program kapsamında yakın gelecekte Özgün Helikopterin ilk uçuşunu yapması planlanmaktadır.
Milli Piyade Tüfeği (MPT-76)
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin taktik teknik istek ve özelliklerini taşıyan, muharebe ortamında, gece ve gündüz, her türlü arazi ve hava şartlarında hizmet edecek modern bir piyade tüfeği tamamen milli imkanlar dahilinde tasarlanmış ve üretilmiştir. Halihazırda yaklaşık 17.000 tüfeğin teslimatı gerçekleştirilmiştir.
Mühimmat Projeleri
Helikopterlerimizde kullanılan UMTAS, L-UMTAS, CİRİT; SİHA’larımızda kullanılan MAM-C ve MAM-L ile savaş uçaklarımızda kullanılan HGK, LGK, KGK gibi bir çok mühimmat milli imkanlarla üretilmeye başlanmıştır. Artık bu mühimmatlar konusunda yurt dışına herhangi bir bağımlılığımızın bulunmadığını söyleyebiliriz.
Korkut Alçak İrtifa Hava Savunma Sistemi Projesi
Orta ve yüksek irtifa füzeleri ile uçakları aşarak gelen tehditleri tespit, teşhis ve tahrip ederek kara birliklerinin hava savunmasını sağlamak maksadıyla geliştirilen proje kapsamında prototip teslimatları tamamlanarak seri üretim aşamasına geçilmiştir.329
Hassas Güdümlü Stand-off Mühimmat (SOM) Projesi
Yoğun bir şekilde korunan kara ve deniz hedeflerine karşı kullanılmak üzere geliştirilen, F-4 ve F-16 uçaklarından atılabilen, 160 (+) km menzilli havadan karaya bir füze sisteminin geliştirilmesi maksadıyla gerçekleştirilen proje kapsamında seri üretim faaliyetleri sürdürülmektedir.
Bora Füze Sistemi Projesi
Uzun menzilli karadan karaya füze ve silah sisteminin tasarımı ve üretimini amaçlayan Bora Füze Sistemi Projesi kapsamında teslimat testleri başarıyla tamamlanmıştır.
Hisar Hava Savunma Füzeleri Projesi
Askeri üs, liman, tesis ve birliklerin hava tehditlerinden korunması amacı ile sabit ve döner kanatlı uçaklara, seyir füzelerine, havadan karaya atılan füzelere ve insansız hava araçlarına karşı geliştirilen alçak (HİSAR-A) ve orta irtifa (HİSAR-O) hava savunma füzeleri envantere alınmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.
Uzun Menzilli Hava ve Füze Savunma Sistemi Projesi
Orta vadede ortak geliştirme, uzun vadede ise tamamen yerli Uzun Menzilli Hava ve Füze Savunma Sistemi’ne yönelik çalışmalar hızla devam etmektedir.
Entegre Sınır Güvenlik Sistemi Projesi
Proje ile Türkiye - Suriye sınırının Hatay ili sınır hattının Asi Nehri bölgesinde Sınır Güvenlik Sistemi’ni oluşturan gözetleme ve algılama sistemlerinin kurulumu ve komuta kontrol yazılımı ile entegrasyonu ve gerekli altyapı unsurlarının tesis edilmesi sağlanması amaçlanmıştır.
ULAK Projesi
Artan askeri ve sivil veri haberleşmesi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla 4G haberleşme sistemi milli yazılım ve donanım bileşenlerinin geliştirilmesi hedeflenmekte olup 4G teknolojilerine yönelik milli imkan ve kabiliyetler artırılarak mobil haberleşme teknolojilerine yönelik dışa bağımlılığın azalması beklenmektedir. Projede test faaliyetleri başarıyla tamamlanmış olup seri üretime hazır hale getirilmiştir.
Ulaştırma
Yerli Marka Otomobil Projesi
Yerli marka otomobil projesinin özel sektör liderliğinde geliştirilmesi amacıyla, 2 Kasım 2017’de 5 şirket temsilcisinden oluşan Ortak Girişim Grubu ile protokol imzalanmıştır. Yeni nesil otomobil teknolojilerine sahip olmaya imkan sağlamak amacıyla başlatılmış bulunan Türkiye’nin Otomobili Projesi hızla hayata geçirilecektir. 2019 yılında prototip aracı tamamlayacak ve 2021 yılında yerli elektrikli otomobilimizi piyasaya süreceğiz.
Gebze-Orhangazi-İzmir (İzmit Körfez Geçişi ve Bağlantı Yolları Dahil) Otoyolu Projesi
6 milyar 893 milyon dolar maliyetli otoyolun, dünyanın en uzun 4. asma köprüsü olan Osmangazi Köprüsü dahil Gebze-Bursa kesimi tamamlanarak trafiğe açılmıştır. 433 km’lik otoyolun 219 km’sinin yapımı tamamlanmış olup 77 km’si 2018 yılında olmak üzere kalan kesimin 2019 yılı sonunda tamamlanarak trafiğe açılması hedeflenmektedir. Kamu-Özel işbirliği modeli ile merkezi bütçeden kaynak ayırmadan yapılan proje sonucunda yük ve yolcu taşımalarının daha kısa sürede ve daha konforlu gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
Kuzey Marmara Otoyolu Kınalı-Odayeri Kesimi Projesi
80 km uzunluğundaki ve yaklaşık 1 milyar 198 milyon dolar maliyetli otoyolun yapım çalışmaları hızla devam etmektedir. Projenin 3. Havalimanına hizmet verecek kesimleri havalimanı açılmadan hizmete girecek olup geriye kalan kesimler ise 2019 yılı içinde tamamlanacaktır.
Kuzey Marmara Otoyolu Kurtköy-Akyazı Kesimi Projesi
170 km uzunluğundaki ve yaklaşık 1 milyar 998 milyon dolar maliyetli otoyolun yapımı hızla devam etmekte olup projenin tamamı 2019 yılı içinde hizmete açılacaktır.
Kınalı-Tekirdağ-Çanakkale-Savaştepe Otoyolu Projesi
Projenin; dünyanın en uzun asma köprüsü olacak 1915 Çanakkale Köprüsü dahil 101 km’lik Malkara-Çanakkale Kesiminin ihalesi 2017 yılında yapılmış olup 1915 Çanakkale Köprüsü dahil 2 milyar 537 milyon Avro yatırım bedeline sahip bu kesimin 2022 yılı içinde tamamlanması beklenmektedir.
Ankara-Niğde Otoyolu Projesi
334 km’lik projenin tutarı 1 milyar 32 milyon Avrodur. Yap-İşlet-Devret yöntemiyle ihalesi 2017 yılında yapılan projenin inşaat çalışması devam etmekte olup otoyolun tamamlanması ile Edirne’den Şanlıurfa’ya kesintisiz otoyol ulaşımı sağlanmış olacaktır.
Menemen -Çiğli-Aliağa-Çandarlı Otoyolu Projesi
50 km’si otoyol ve 24 km’si bağlantı yolu olmak üzere toplam 74 km uzunluğundaki ve yaklaşık 371 milyon avro maliyetli projenin ihalesi 2017 yılı içerisinde yapılmış olup inşaat çalışmaları devam etmektedir.
Aydın-Denizli Otoyolu Projesi
154 km uzunluğundaki ve yaklaşık 870 milyon dolar maliyetli (KDV hariç ve kamulaştırmanın yüzde 50’si dahil) otoyolun ihalesi 2018 yılı Haziran ayı içerisinde gerçekleştirilecektir.
Mersin (Çeşmeli)-Erdemli-Silifke-Taşucu Otoyolu Projesi
92 km uzunluğundaki ve yaklaşık 650 milyon dolar maliyetli (KDV hariç ve kamulaştırmanın yüzde 70’i dahil) otoyolun ihalesi 2018 yılı Ağustos ayı içerisinde gerçekleştirilecektir.
2023 Perspektifinde Diğer Öncelikli Büyük Otoyol Projeleri
Ankara-Kırıkkale-Delice
Burdur-Antalya-Alanya
Denizli-Burdur-Antalya
Ankara-Sivrihisar
Tüm bu projelerin hayata geçmesi ile yollarımızın kalitesi yükselecek, zaman tasarrufu artacak, ekonomik ve ticari faaliyetler için alt yapımız güçlenecektir.
Bölünmüş Yol Projeleri
2002 yılı sonu itibarıyla 1.714 km’si otoyol olmak üzere 6.101 km bölünmüş yol mevcut iken, 1 Nisan 2018 itibarıyla 2.657 km’si otoyol olmak üzere bölünmüş yol uzunluğu 26.017 km’ye ulaşmıştır. Böylece, 943 km’si otoyol olmak üzere, 19.916 km bölünmüş yol hizmete sunulmuştur. Yolların konforunu ve kullanım ömrünü arttıran sıcak asfalt kaplamalı yol uzunluğu 8.591 km’den 23.559 km’ye çıkarılmıştır. Karayolu ulaşımında güvenliği arttırmak, yollarımızı dünya standartlarında kaliteli bir çehreye kavuşturmak, yıllardır ihmal edilen bölgelere en iyi karayolu ulaşım imkanını sunmak için bölünmüş yol çalışmaları devam ettirilecek olup, 26.017 km olan bölünmüş yol uzunluğunun 2023 yılına kadar 36.500 km’ye çıkarılması planlanmaktadır.
Hasdal Kavşağı-Kemerburgaz-Yassıören Devlet Yolu
43,5 km uzunluğundaki ve 2,6 milyar TL maliyetli projenin 2019 yılında tamamlanması hedeflenmektedir.
Büyük Tünel Projeleri
1923-2002 döneminde sadece 50 km tünel yapılmış iken, 16 yıllık dönemde 383 km tünel inşa edilmiştir. Bugün 433 km olan karayolu tünel uzunluğumuzun 2023 yılına kadar 700 km’ye çıkarılması hedeflenmektedir.
Bu kapsamda yapımı devam eden tünellerin son durumuna ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır:
Ovit Tüneli (Rize-Erzurum, 14,7 km)
2020 yılında Zigana Tüneli tamamlanıncaya kadar Türkiye’nin ve Avrupa’nın birinci, dünyanın ise ikinci 'en uzun çift tüplü karayolu tüneli' olan OVİT tünelinin de 2018 yılı içinde ticari yollar için önemli bir bağlantı noktası olması beklenmektedir. 14,3 km çift tüp tünel ile 3 km bağlantı yolları olmak üzere toplam 17,3 km uzunluğundaki projede kar yağışı ve dağ yolunun kapanması sebebiyle ulaşımın sağlanması için sağ tüp trafiğe açılmıştır. Kalan işlerin (ikincil işler dahil) 2018 yılı itibarıyla tamamlanması hedeflenmektedir.333
Cizre ile Şırnak’ı birbirine bağlayan Cudi Tünelleri 1,4 km.
751 m uzunluğundaki Şehit Güvenlik Korucusu Dündar ve 822 m uzunluğundaki Şehit Jandarma Yüzbaşı Mustafa Erdal Tünelleri nihai beton kaplama seviyesinde tamamlanmıştır. Tünellerde ikincil işlerde çalışmalar devam etmektedir.
Akdeniz Sahilini geçilebilir kılan Mersin-Antalya arasında 39,8 km uzunluğunda 34 adet tünel.
Proje kapsamında toplam uzunluğu 9,7 km olan 15 adet tünel tamamlanmıştır.
Ordu Çevre Yolu Tünelleri (4 adet, 4,2 km)
Ordu Çevreyolundaki çift tüp Boztepe (6.621 m) ve Öceli Tünelleri (4.042 m) bitirilmiştir. Proje kapsamında 1.180 m uzunluğunda çift tüp Terzili Tüneli, 440 m uzunluğunda çift tüp T1 tüneli, 1.740 m uzunluğunda çift tüp Tünel-2 ve 816 m uzunluğunda çift tüp Tünel-3’de çalışmalar devam etmektedir.
Geminbeli Tüneli (Zara-Suşehri arası, iki tüp, 4.230 m.)
Geminbeli tünelinin 2019 yılında tamamlanması hedeflenmektedir
Eğribel Tüneli (Giresun-Şebinkarahisar arası, iki tüp, 6.000 m.)
Proje kapsamında 5.900 m uzunluğunda çift tüp tünel ve 1.800 m uzunluğunda bağlantı yolu bulunmaktadır. Eğribel Tünelinde Şebinkarahisar ilçesi yönünde sol tüpte ışık görünmüş olup sağ tüpte 512 m kazı ve destekleme imalatı kalmıştır. Kazı ve destek çalışmaları devam etmektedir.
Kop Tüneli (Erzurum-Bayburt arası, iki tüp, 6.500 m.)
6.500 m uzunluğunda çift tüp tünel olan Kop Tüneli’nde bugüne kadar çift tüp toplamında 6.680 m tünel kazı ve destekleme yapılmış olup 2019 yılı sonunda ışık görmesi hedeflenmektedir.
Dallıkavak Tüneli (Erzurum-Rize arası, iki tüp, 3.100 m.)
3.100 m uzunluğunda çift tüp tünel olan Dalıkavak Tüneli’nde bugüne kadar çift tüp toplamında 4.271 m tünel kazı ve destekleme yapılmıştır.
Güzeldere Tüneli (Van-Hakkari arası, iki tüp, 3.900 m.)
3.137 m uzunluğunda çift tüp tünel olan Güzeldere Tüneli’nde bugüne kadar çift tüp toplamında 2.440 m tünel kazı ve destekleme yapılmıştır.
Zigana Tüneli (Trabzon-Gümüşhane arası, iki tüp, 14.500 m.)
14.500 m uzunluğunda çift tüp tünel olan Zigana Tüneli’nde bugüne kadar çift tüp toplamında 12.585 m tünel kazı ve destekleme yapılmıştır. Ayrıca toplamda 5.347 m beton kaplama işleri tamamlanmıştır.
Kırık Tüneli (İspir-Erzurum, iki tüp, 7.100 m.)
7.100 m uzunluğunda çift tüp tünel olan Kırık Tüneli’nde bugüne kadar çift tüp toplamında 7.373 m tünel kazı ve destekleme yapılmıştır. Ayrıca toplamda 5.347 m beton kaplama işleri tamamlanmıştır.
Demirkapı Tüneli (Antalya, tek tüp, 4.950 m.)
4.950 m uzunluğundaki tünelde bugüne kadar 3.230 m kazı ve destekleme imalatı yapılmıştır. Ayrıca toplamda 3.150 m beton kaplama işleri gerçekleştirilmiştir. Tünelin yapım çalışmaları devam etmektedir.
Kahramanmaraş Göksun- 6. Bölge Hududu Arası 4 Tünel (17.683 m.)
Proje kapsamında toplam uzunluğu 17.683 m olan 13 adet tünel bulunmakta olup bu tünellerden toplam uzunluğu 11.073 m olan 9 adedi tamamlanmıştır. 6.610 m’lik kalan kısmı tamamlanacaktır.
Hassa Tüneli (Hatay-Kilis-Gaziantep, 4 adet tünel, 19.240 m.)
Bölünmüş Yol 31,33 km ve Çift Tüp Karayolu Tüneli (19.000 m) standardındaki “Dörtyol-Hassa yolu” 2018 yılı Yatırım Programına yeni iş olarak alınmış olup proje çalışmaları devam etmektedir.
Üç Katlı Büyük İstanbul Tüneli Projesi
Dünyadaki ilk 3 katlı tünel niteliğindeki proje kapsamında; 15 Temmuz Şehitler Köprüsü aksının ihtiyacı olan metro tüneliyle FSM Köprüsü aksının ihtiyaç duyduğu karayolu tüneli birleştirilip, tek tünel ile geçilecektir. 9 farklı raylı sistem hattını entegre edecek projede günde 6,5 milyon yolculuk gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. Etüt proje çalışmaları devam etmekte olup yapım aşamasında proje finansmanı için kamu-özel işbirliği modelinin kullanılması planlanmaktadır.
Kanal İstanbul Projesi
İstanbul’un Avrupa yakasında Karadeniz ve Marmara Denizi’ni bağlayacak ve yaklaşık olarak uzunluğu 45 km olan Kanal İstanbul Projesi; bölgesinin ekonomik, sosyal, kentsel yapısını etkileyecek büyüklükte bir projedir. Etüt Proje ve Danışmanlık hizmeti kapsamında Kanal’ın güzergahı yapılan teknik çalışmalar sonucunda kesinleştirilmiş olup, jeolojik, jeoteknik, hidrojeolojik, ekolojik vb. çalışmalar ile birlikte navigasyon ve kanal içi trafik simülasyon çalışmaları ile Kanal Projesinin ÇED çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca projenin yapım ve işletimine yönelik finansal model çalışmaları da devam etmektedir. Çalışmaların tamamlanmasını müteakip yapım ihalesine çıkılacaktır.
Milli Tren Projesi
Yerli ve milli demiryolu sanayisi geliştirilmektedir. Uluslararası düzeyde rekabet gücü kazanmak için Milli Elektrikli ve Dizel Tren Setleri ile Milli Yüksek Hızlı Tren çalışmaları devam etmektedir. Proje ile başta KOBİ’ler olmak üzere yerli sanayimizin geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Ankara-İstanbul Sürat Demiryolu Projesi
Ankara ve İstanbul arasını 1,5 saate indirecek yüksek hızlı tren projesini YİD modeli ile gerçekleştirmek üzere çalışmalar devam etmektedir.
Ankara-Polatlı-Afyonkarahisar-Uşak-İzmir Yüksek Hızlı Tren Projesi
Yapımı devam etmekte olan 508 km’lik projenin maliyeti 5,2 milyar TL’dir. Ankara-Afyonkarahisar-Uşak kesiminin 2019 yılı sonunda, Uşak-Manisa-İzmir kesiminin ise 2020 yılında tamamlanması planlan-maktadır. Orta Anadolu’yu Ege ile bağlayacak bu proje ulusal demiryolu ağının entegrasyonuna da katkı sunacaktır.
Konya-Karaman-Mersin Hızlı Tren Projesi
İki kesimden oluşan hattın 102 km’lik ve 813 milyon TL tutarındaki birinci kesiminin (Konya-Karaman) altyapı ve üstyapı işleri tamamlanarak dizel işletmeye açılmıştır. Hattın ikinci kesimi olan yaklaşık 244 km güzergah uzunluğuna sahip 2,9 milyar TL tutarındaki Karaman-Niğde (Ulukışla)-Yenice hızlı tren projesinde ise yapım çalışmaları devam etmekte olup projenin 2021 yılında tamamlanması planlanmaktadır.
Marmaray Banliyö Hatlarının Modernizasyonu Projesi
Demiryolu boğaz tüp geçişi 2013’te açılmıştır. Araçların imalatı tamamlanmış, testleri ise sürmektedir. Proje kapsamında banliyö hatlarının modernizasyonu yüzde 81 oranında tamamlanmış olup projenin 2018 yılı sonunda tamamlanması beklenmektedir.
Ankara-Yozgat-Sivas Yüksek Hızlı Tren Projesi
Yapımı devam etmekte olan 393 km uzunluğunda ve 9,7 milyar TL tutarındaki yüksek hızlı tren hattının 2018 yılı sonunda tamamlanması ve 2019 yılında işletmeye alınması planlanmaktadır.
Sivas-Erzincan Hızlı Demiryolu Projesi
245 km uzunluğundaki Sivas-Erzincan demiryolu hattının yapımı 4 kesim halinde sürdürülmekte olup, birinci kesim (Sivas-Zara) sözleşmesi yapılmış ve inşaat çalışmaları devam etmektedir. Diğer kesimlerde ise ihale süreci ve proje çalışmaları devam etmektedir. Projenin toplam maliyeti 5,9 milyar TL’dir.
Yerköy-Kayseri Yüksek Hızlı Tren Projesi
142 km uzunluğundaki hızlı tren hattının maliyeti 2,4 milyar TL’dir. Projenin ön yeterlilik ihalesi yapılmış olup 2020 yılında tamamlanması hedeflenmektedir.
Gebze-Sabiha Gökçen-Yavuz Sultan Selim Köprüsü-3. Havalimanı-Halkalı Yeni Demiryolu
124 km uzunluğundaki hızlı tren hattının maliyeti 9 milyar TL olup 2018 yılında ihalesinin yapılarak 2023 yılında tamamlanması planlanmaktadır.
Halkalı-Kapıkule Hızlı Tren Projesi
Hızlı Treni Avrupa’yla buluşturacak olan 230 km uzunluğunda ve 3,2 milyar TL tutarındaki Halkalı-Kapıkule Hızlı Tren Hattı’nın ihalesine 2018 yılı sonunda çıkılacak olup 2022 yılında tamamlanması planlanmıştır.
Bursa-Bilecik Hızlı Tren Projesi
İki kesimden oluşan hattın Bursa-Gölbaşı-Yenişehir (56 km) kesiminde altyapı yapım çalışmaları devam etmektedir. Bursa-Yenişehir kesiminin üstyapı ve EST yapımı ile Yenişehir-Bilecik (50 km) kesiminin alt-üstyapı ve EST yapım ihalesi yapılmış olup, 2020 yılında tamamlanması planlanmaktadır.
Diğer Öncelikli Hızlı Tren Projeleri (Proje Çalışmaları Devam Edenler)
- Antalya - Konya - Kayseri
- Antalya - Isparta - Burdur - Kütahya - Eskişehir
- Erzincan-Erzurum-Kars
- Kırıkkale-Kırşehir-Aksaray-Ulukışla
- Kırıkkale-Çorum-Samsun
- Sivas-Malatya
2023 perspektifinde Doğu-Batı ve Kuzey-Güney akslarında yapılması planlanan diğer hatların etüt projeleri devam etmektedir.
106 Adet Yüksek Hızlı Tren Seti Temini Projesi
15,8 milyar TL maliyetli projenin ilk 10 adedi için sözleşme imzalanmıştır. Kalan 96 adet YHT setinin ise yeni düzenlenen Sanayi Geliştirme Programı (SİP) mevzuatı kapsamında yüksek teknolojiye sahip kritik alt sistemlerin milli üretimini destekleyecek şekilde temin edilmesi sağlanacaktır.
Lojistik Merkezler Projesi
Demiryoluyla yük taşımacılığını artırmak amacıyla 21 yerde lojistik merkez kurulması planlanmış ve bunlardan 8’i işletmeye açılmıştır. 1 lojistik merkez hizmete açılma aşamasındadır. Yapımı devam eden lojistik merkezlerin sayısı 5, ihale aşamasında olan 3, proje aşamasında olanların sayısı ise 4’dür.
İstanbul Yeni Havalimanı Projesi
Türkiye’yi Batı Avrupa-Uzak Doğu arasında önemli bir transfer merkezi haline getirecek, yaklaşık 10,2 milyar Avro yatırım ve 22,2 milyar Avro (+KDV) kira bedeli ile yapılan ve tüm etapları tamamlandığında 200 milyon yolcu kapasitesine sahip olacak yeni havalimanının ilk etabı 29 Ekim 2018’de açılacaktır.
Çukurova Bölgesel Havalimanı Projesi
Çukurova Bölgesine hizmet verecek olan 1,2 milyar TL maliyetli Çukurova Bölgesel Havalimanının 2019 yılında tamamlanması öngörülmektedir.
Rize-Artvin Havalimanı Projesi
Yaklaşık 1,5 milyar TL maliyetli Rize-Artvin Havalimanı ile Doğu Karadeniz bölgesinde alternatif bir hava ulaşım altyapısı denize dolgu olarak inşa edilmektedir. Yaklaşık 3 milyon yolcu/yıl kapasiteli olması öngörülen ve sözleşmesine göre tamamlanma yılı 2022 olan havalimanının 29.10.2020 tarihinde tamamlanması hedeflenmektedir.
Bayburt-Gümüşhane Havalimanı Projesi
Yaklaşık 300 milyon TL maliyetli Bayburt-Gümüşhane Havalimanı ile her 100 km uzaklıkta havayolu ile ulaşım imkanı hedefi kapsamında bölgede hava ulaşım altyapısı desteklenecektir. Havalimanının 2021 yılında tamamlanması beklenmektedir.
Yozgat Havalimanı Projesi
Yaklaşık 250 milyon TL maliyetli Yozgat Havalimanı ile her 100 km uzaklıkta havayolu ile ulaşım imkanı hedefi kapsamında bölgede hava ulaşım altyapısı desteklenecektir. Havalimanının 2021 yılında tamamlanması beklenmektedir
Karaman Havalimanı Projesi
Yaklaşık 180 milyon TL maliyetli Karaman Havalimanı ile her 100 km uzaklıkta havayolu ile ulaşım imkanı hedefi kapsamında bölgede hava ulaşım altyapısı desteklenecektir. Havalimanının 2021 yılında tamamlanması beklenmektedir.
Tokat Yeni Havalimanı Projesi
Yaklaşık 230 milyon TL maliyetli Tokat Yeni Havalimanı ile bölgede hava ulaşım altyapısı desteklenecektir. Havalimanının 2020 yılında tamamlanarak hizmete açılması öngörülmektedir.
Çeşme Alaçatı Havalimanı Projesi
Genel Havacılık hizmetlerinde kullanılmak üzere planlanan İzmir Çeşme Alaçatı Havalimanının yap-işlet-devret kapsamında yapılmak üzere ihalesi yapılmış olup 2020 yılında tamamlanarak hizmete verilmesi öngörülmektedir.
Batı Antalya Havalimanı Projesi
YİD modeliyle yapılması planlanan Batı Antalya Havalimanı ile bölgede hava ulaşım altyapısı desteklenecektir. Havalimanının 2022 yılında tamamlanarak hizmete verilmesi öngörülmektedir.
Yeni Terminal Binaları Projesi
Gaziantep Havalimanı Terminal Binası 2020,
Nevşehir Kapadokya Havalimanı Terminal Binası 2020,
Samsun Çarşamba Havalimanı Terminal Binası 2021,
Kayseri Havalimanı Terminal Binası 2021,
Malatya Havalimanı Terminal Binası 2021 yılında tamamlanarak hizmete girmesi planlanıyor.
Filyos Limanı Projesi
Büyük ölçekli bölgesel ana liman projelerinden birisi olan Filyos Limanının inşa çalışmaları hızla devam etmekte olup; genel kargo, Ro- Ro, kuru dökme yük ve konteyner olmak üzere toplam 25 milyon ton yük elleçleme kapasitesine sahip olacaktır. 2019 yılının ilk yarısında ilk etabının tamamlanması beklenmektedir. Etüt proje çalışmaları yapılmakta olan Limanın kara ve demiryolu bağlantısının yapımının da gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Liman tamamlandığında 2023 Vizyonu çerçevesinde Karadeniz Bölgemizde ticaret altyapısına ve yük koridorlarına büyük katkı verecektir.
Mersin Limanı Projesi
12,8 milyon TEU kapasiteye sahip olması beklenen liman tamamlandığında Doğu Akdeniz Bölgesine önemli bir büyük ölçekli bölgesel ana konteyner limanı olarak hizmet verecektir. Öncelikle Limanın imar planı ve ÇED sürecinin tamamlanması gerekmektedir. Liman tamamlandığında 2023 Vizyonu çerçevesinde Akdeniz Bölgemizde ticaret altyapısına ve yük koridorlarına büyük katkı sağlayacak, Anadolu, Orta-Asya ve Ortadoğu coğrafyasına çıkış kapısı olarak hizmet verecektir.
Çandarlı Limanı Projesi
Liman, tamamlandığında Ege Bölgesine önemli bir bölgesel aktarma limanı ve lojistik merkez olarak hizmet verecektir. Çandarlı Limanının Özelleştirme veya YİD modeliyle ihale süreci devam etmektedir. 2023 Vizyonu çerçevesinde Ege Bölgemizde ticaret altyapısına ve lojistik sektörüne büyük katkı verecektir.
Haliç Kompleksi Projesi
1,4 milyar TL maliyetli ve YİD modeliyle gerçekleştirilecek proje kapsamında yat limanı, yaşam merkezi, sosyal ve kültürel alanlar öngörülmektedir. Proje kapsamında imar planı çalışmaları tamamlanmış olup, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu onayından sonra inşaata fiilen başlanmış olacaktır.
KOSTER Filo’sunun Yenilenmesi Projesi
Projeyle deniz taşımacılığında kullanılan, ilk aşamada 20 ve toplamda 100’ü aşkın yaşlanmış koster gemimizi, yurtiçi imkanlarımızla ve son teknoloji ile üreterek yenileyeceğiz.
İstanbul Salı Pazarı Projesi
Salıpazarı Kruvaziyer Limanı Sahasına yönelik özelleştirme işlemi 2014 yılında imzalanan sözleşme (bedeli 702 milyon ABD Doları) ile tamamlanmış olup yatırımlar devam etmektedir. Projenin 2019 yılında tamamlanması beklenmektedir.341
İzmir Turizmine Yat Limanları
İzmir’de bir kruvaziyer limanı ile Bayraklı (Turan), Yeni Foça, Urla Çeşmealtı, Şakran, Seferihisar Ürkmez, Çeşme Şifne ve Özdere yat limanlarının yapım hazırlıkları devam etmektedir.
Ankara Kentiçi Ulaşım Projeleri
AKM-Gar-Kızılay Metro (Yapım çalışmaları devam eden projenin 2021 yılında tamamlanması öngörülmektedir.)
Esenboğa Havalimanı Raylı Sistem Bağlantısı (Projenin 2018 Yılı Yatırım Programına dahil edilmesi planlanmaktadır.)
ANKARAY’ın ve Metronun Uzatılması Projesi
AŞTİ ve ODTÜ arasındaki 5 km’lik Batı Hattı, Dikimevi ile Natavega (Doğu Çevre Yolu) arasındaki 10 km’lik Doğu Hattı ile ANKARAY’ın toplam 15 km uzatılması; Gar ile Forum (Ovacık) arasındaki 12 km’lik Etlik Hastaneleri Hattı ve Gar ile Kuyubaşı arasındaki 13 km’lik Gar Kuyubaşı hattı olmak üzere Metronun toplam 25 km uzatılması planlanmaktadır.
İzmir Kentiçi Ulaşım Projeleri
İzmir Körfez Geçiş Projesi (İZKARAY) çalışmaları tamamlanmış olup, proje finansmanı için kamu-özel işbirliği modelinin kullanılması planlanmaktadır. İzmir Körfez Geçişi projesiyle İzmir’in kuzey aksından gelen trafiğin kent içine girmeden İzmir Körfezi güney aksına ulaşımı sağlanacaktır. Böylece güzergah çevreyoluna göre 43 km kısaltılacaktır.
Halkapınar Otogar Metrosu: 4,5 km’lik raylı sistem hattının projelendirme çalışmaları tamamlanmıştır. İhale hazırlıkları devam etmekte olan projenin 2021 yılında tamamlanması planlanmaktadır.
İZBAN: İzmir’de Egeray’ın (İzban) Tepeköy-Selçuk hattı hizmete açılmış, banliyö hattı uzunluğu 110 km’den 136 km’ye çıkartılmıştır. İZBAN’ın kuzeye doğru 50 km daha uzatılması için Aliağa-Bergama hattının yapım sözleşmesi imzalanmıştır. Söz konusu kesim de tamamlandığında toplam uzunluk 186 km’ye ulaşacaktır.
İstanbul Kentiçi Ulaşım Projeleri
Üsküdar-Altunizade-Ümraniye-Dudullu (Üsküdar-Ümraniye arasındaki 10,5 km’lik kesim 15 Aralık 2017 tarihinde hizmete girmiştir. Kalan kesimin 2018’in ikinci yarısında açılması planlanmaktadır)
Kaynarca-Sabiha Gökçen Havalimanı Metrosu (Yapım çalışmaları devam eden projenin 2021 yılında tamamlanması planlanmaktadır)
Kabataş-Mahmutbey Metrosu (Yapım çalışmaları devam eden projenin 2021 yılında tamamlanması planlanmaktadır)
Yenikapı-İncirli Metrosu (UDHB AYGM’nin Yatırım Programında bulunan Bakırköy-Beylikdüzü Metro hattının İncirli (Bakırköy)Sefaköy kesimi ile İstanbul BŞB’nin Yatırım Programında bulunan Yenikapı-İncirli Metro hatları birleştirilerek 'Yenikapı-İncirli-Sefaköy Metro hattı' projesi olarak UDHB AYGM’nin Yatırım Programına dahil edilmiştir. 2018 yılında ihale edilmesi planlanmaktadır.)
Bakırköy-Bahçelievler-Kirazlı Metrosu (2021 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Gayrettepe - 3. Havalimanı Metrosu (2021 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Halkalı - 3. Havalimanı Metrosu (2022 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Ataköy-İkitelli Metro Hattı (2021 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Ümraniye-Ataşehir-Göztepe Metro Hattı (2022 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Kaynarca-Pendik-Tuzla Metro Hattı (2022 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Çekmeköy-Sultanbeyli Metro Hattı (2022 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Kirazlı-Halkalı Metro Hattı (2023 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Başakşehir-Kayaşehir Metro Hattı (2022 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Mahmutbey-Bahçeşehir Metro Hattı (2023 yılında bitirilmesi planlanmaktadır.)
Konya Metrosu Projesi
21,3 km uzunluğundaki “N. Erbakan Üniversitesi-Yeni YHT Gar-Fetih Cad.-Meram Bld. Hafif Raylı Sistem Hattı” (Ring HRS) projesinin yapım ihalesinin 2018 yılı içinde gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. 21,7 km uzunluğundaki 'Kampüs-Beyhekim-Yeni YHT Gar-Gar-Meram Belediyesi Hattı2 (Kampüs HRS) projesinin yapım ihalesinin ise 2019 yılı içinde gerçekleştirilmesi öngörülmektedir.
Gaziray Projesi
Gaziantep’teki şehiriçi raylı sistem projesi olup Gaziantep Belediyesi ile birlikte hayata geçirilecektir. (Temel atma töreni 21 Nisan 2018’de gerçekleştirilen projenin 2019 yılında tamamlanması öngörülmektedir.)
Erzurum ve Erzincan Tramvay Hatları
Söz konusu hatların etüt projelerinin tamamlanmasını takiben yapım ihalelerinin gerçekleştirilmesi ve projelerin 2022 yılında hizmete girmesi planlanmaktadır.
Kayseri Anafartalar-YHT Gar Tramvay Hattı
7 km uzunluğundaki raylı sistem projesinin 2018 Yılı Yatırım Programına alınması için yapılan başvurunun değerlendirme çalışmaları devam etmektedir. Projenin üç yıl içerisinde tamamlanması öngörülmektedir.
Tarım
Silvan I. Merhale Projesi
8,5 milyar TL’lik Proje kapsamında Silvan Barajı ve bağlı ara depolamaların tamamlanması ile yaklaşık 235 bin hektar alanın sulanması hedeflenmektedir. 2020 yılı ilk yarısında Silvan Barajı inşaatı tamamlanarak su tutmaya hazır hale gelinecektir. Bu şekilde en az 200 bin insanımıza doğrudan ve dolaylı istihdam sağlanmış olacaktır. Ayrıca, çiftçinin ürünü ve geliri artacak, arazi daha değerli olacak, tarıma dayalı sanayi ve ticaret gelişecektir.
Suruç Ovası Pompaj Sulaması Projesi
2,5 milyar TL maliyetli projeyle toplam 95 bin hektar alanın sulanması hedeflenmektedir. Atatürk Barajından pompajla alınacak suyu Taşbasan Depolamasına ulaştıracak yaklaşık 47 km’lik Suruç Ovası Sulaması Ana İletim Kanalı ve sulama yatırımlarının 56 bin hektarlık kısmı 2017 yılı sonu itibarıyla tamamlanmış; tamamının ise 2022 yılı sonuna kadar tamamlanması programlanmıştır.
Arazi Toplulaştırma ve Tarla İçi Geliştirme Hizmetleri Projesi
2,5 milyar TL maliyetle, toplam 6,1 milyon hektar alan toplulaştırılmıştır. 2018 yılı içerisinde 800 bin hektar alan daha toplulaştırılarak, 2018 yıl sonu itibariyle toplulaştırılmış alan büyüklüğü 6,9 milyon hektara ulaşacaktır. Bu çalışmalar sonucunda yatırım ve işletme maliyetlerini düşürülecek ve çok daha rekabetçi bir tarım sektörünün altyapısını oluşturulacaktır.
Aşağı Fırat 2. Merhale Projesi
6,2 milyar TL maliyetli proje kapsamında yaklaşık 216.000 hektar alanın sulanması hedeflenmiştir. Bugüne kadar yaklaşık 43.000 hektar alanın şebeke inşaatı tamamlanmış, 91.000 hektar alanda ise inşaat çalışmaları halen devam etmektedir. Ayrıca projenin önemli bir ünitesi olan yaklaşık 221.000 m’lik Mardin Ceylanpınar Ana Kanalı tamamlanmıştır.
Kralkızı-Dicle Projesi
4,9 milyar TL maliyetli proje kapsamında yaklaşık 115.000 hektar alanın sulanması hedeflenmiştir. Bugüne kadar yaklaşık 37.500 hektar alanın şebeke inşaatı tamamlanmış, 65.000 ha sahada ise inşaat çalışmaları halen devam etmektedir. Ayrıca projenin önemli bir ünitesi olan yaklaşık 218.000 m’lik cazibe ana kanalının 198.000 m’sinin inşaatı tamamlanmıştır.
Bozova Pompaj Sulaması
2 milyar TL maliyetli proje ile yaklaşık 60 bin hektar arazi sulanacaktır. GAP Eylem Planı kapsamında bugüne kadar yapılan çalışmalarla yaklaşık 28 bin hektar alan sulamaya hazır hale getirilmiş, yaklaşık 8 bin hektarlık alanda ise şebeke inşaatı halen devam etmektedir.
Enerji
Ilısu Barajı ve HES Projesi
2018’de su tutularak 2019 yılının ilk yarısında enerji üretimine başlanacaktır. 1.200 MW gücündeki santralin maliyeti 8,8 milyar TL’dir. Bu projenin tamamlanması ile GAP’ın enerji potansiyeli büyük ölçüde hayata geçirileceği gibi, Cizre Barajı gibi yeni projelerin ve bu yeni projeler ile ek sulama alanlarının da önü açılmış olacaktır.
Yusufeli Barajı ve HES Projesi
2020 yılı şubat ayında baraj inşaatı tamamlanarak su tutmaya hazır hale gelinecektir. 2020 yılı sonuna kadar projenin bağlı üniteleri olan yol deplaseleri, yeniden yerleşim ve enerji elektromekanik ve bağlantı hatları tamamlanarak enerji üretimine geçilecektir. 558 MW gücündeki santralin maliyeti 3,8 milyar TL’dir. Bu ve benzeri projeler ülkemizin dışa bağımlılığını azalttığı gibi, daha temiz enerji kaynaklarını güçlendirmektedir.
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) Projesi
2018 yılı ortasında gaz akışının başlaması planlanan projede, ülkemize ilk etapta 2 milyar m3/yıl gaz akışı olması beklenmektedir. Daha sonra, bu miktar 6 milyar m3/yıl’a çıkarılacaktır. Uzun vadede ise TANAP boru hattı kapasitesinin 31 milyar m3/yıl’a çıkarılması planlanmaktadır. Proje, ülkemizin enerjide ticaret merkezi olma hedefine katkı sağlayacaktır. Projenin açılış töreni 12 Haziran 2018’de yapılacaktır.
Türk Akımı Doğalgaz Boru Hattı Projesi
Her biri birbirine paralel ve 15,75 milyar m3/yıl kapasiteli iki adet boru hattı yapımını içeren projede; ilk boru hattıyla Türkiye’ye ikinci boru hattıyla ise Avrupa’ya doğal gaz ulaştırılması planlanmaktadır. Bu projede 2019 yılında ülkemize gaz akışının sağlanması planlanmaktadır.
Tuz Gölü Doğalgaz Yer Altı Depolama Projesi
17,8 milyar TL maliyetli proje kapsamında, arz güvenliği amaçlı ilk bölümü 1,2 milyar m3 olmak üzere toplam 5,4 milyar m3 doğal gaz depolama kapasitesine ulaşılacaktır. Böylece, mevsimsel talep dalgalanmaları ve arz kaynaklarının kesilmesi gibi durumlara karşı riskler azalacaktır. Projede, 2017 yılı sonu itibarıyla 0,35 milyar m3 depolama kapasitesine ulaşılmıştır.
Kuzey Marmara Doğalgaz Depolama Tevsii Projesi
4,3 milyar TL maliyetli proje kapsamında İstanbul Silivri’de bulunan ve 2,8 milyar m3 doğal gaz depolama kapasitesine sahip tesisin depolama kapasitesi 4,6 milyar m3’e çıkarılacaktır. 2021 yılında tamamlanması planlanan ve doğal gaz arz güvenliğinin sağlanmasına katkı sağlayacak projenin ihalesi 2017 yılında yapılmış olup yaklaşık 2,6 milyar TL bedelle 17.01.2018 tarihinde sözleşme imzalanmıştır.
İl ve İlçelere Doğalgaz İletim Projesi
2019 Yılı sonuna kadar 222 ilçe ve beldemize doğal gaz arzı sağlanacaktır. Bu kapsamda, 101 ilçe ve beldeye (2,3 milyon vatandaşımıza) doğal gaz ulaştırılmıştır. Ayrıca, 2018 yılı sonuna kadar Hakkâri, Şırnak ve Artvin illerimizin yanı sıra 98 ilçe ve beldemize daha doğal gaz arz edilecektir. Genişleme yatırımları tamamlandığında Türkiye’de 81 il, 554 ilçe ve beldede doğal gaz kullanılıyor olacaktır.
Mersin Akkuyu Nükleer Enerji Santralı Projesi
Toplamda 4.800 MW kurulu gücündeki santralın kurulması için çalışmalar devam etmektedir. Proje ile enerjide dışa bağımlılığımızın azaltılması, enerji kaynak çeşitliliğimizin artırılması ve ülkemizin teknolojik seviyesinin yükseltilmesi hedeflenmektedir.
Sinop Nükleer Güç Santralı Projesi
Toplam kurulu gücü 4.480 MW olan proje ile enerjide dışa bağımlılığımız azaltılacak, enerji kaynak çeşitliliğimizin yanı sıra teknoloji kapasitemiz de artıracaktır.
Güneş YEKA Projesi
Karapınar’da kurulacak 1.000 MW gücündeki güneş santralinin ihalesi 6,99 ABD dolar cent/kWh ile sonuçlanmıştır. Santralde kullanılacak panellerin ortalama yüzde 65 yerlilik oranı ile yurt içinde üretilmesine yönelik güneş modülü fabrikasının temeli atılmıştır. Proje ile ülkemizin enerjide dışa bağımlılığı azaltılacak, ingot, wafer, hücre üretim yetkinliği kazanılacak ve daha temiz enerji kaynaklarının kullanılması sağlanmış olacaktır.
Rüzgâr YEKA Projesi
Çeşitli illerde kurulacak toplam 1.000 MW gücündeki rüzgar santralinin ihalesi 3,48 ABD dolar cent/kWh ile sonuçlanmıştır. Santralde kullanılacak panellerin yurt içinde üretilmesine yönelik fabrikanın kurulumu gerçekleştirilecektir. Proje ile ülkemizin enerjide dışa bağımlılığı azaltılacak ve daha temiz enerji kaynaklarının kullanılması sağlanmış olacaktır.
Denizüstü Rüzgâr YEKA ve Batarya Depolamalı Güneş YEKA Projeleri
Rüzgar enerjisi alanında 1.000 MW kapasiteli ilk deniz üstü (offshore) YEKA ve güneş enerjisi alanında batarya depolamalı ikinci güneş YEKA yarışması ile ilgili hazırlıklar devam etmektedir.
İçme Suyu
Mavi Tünel İçmesuyu Projesi
680 milyon TL maliyetli proje kapsamında Göksu Havzası’ndaki suların, Bağbaşı, Bozkır ve Afşar barajlarında toplanarak Mavi Tünel vasıtasıyla Konya havzasına aktarılması amaçlanmaktadır. Projeyle, Konya’nın uzun vadeli içme suyunun karşılanması öngörülmektedir.
Ankara 2. Merhale İçmesuyu Projesi Gerede Sistemi
1,2 milyar TL maliyetli proje kapsamında Gerede Havzası’ndan gelecek sular, 31,6 km uzunluğunda 4,5 m çapında 40 m3/s kapasitesinde iletim tüneli vasıtasıyla Çamlıdere Baraj Gölüne cazibeli olarak aktarılacaktır. Gerede sisteminin tamamlanmasıyla yılda ortalama 226 milyon m3 ilave su temin edilerek, Ankara’nın 2035 yılına kadar olan su ihtiyacı karşılanmış olacaktır.
Büyük İstanbul İçmesuyu 3. Merhale (Melen Barajı) Projesi
960 milyon TL maliyetli Büyük İstanbul İçme Suyu Projesi kapsamında yapılmakta olan Melen Barajı ile Büyük Melen Çayı su potansiyelinden yararlanarak İstanbul metropolitan alanı dahilinde 2071 yılına kadar olan içme, kullanma, endüstri suyu ihtiyaçlarının karşılanması ve Hidroelektrik enerji üretimi yapılmasıdır.
Gaziantep Düzbağ İçmesuyu Projesi
1,9 milyar TL maliyetli proje kapsamında Gaziantep kentinin Düzbağ ve Kartalkaya Barajları’ndan temin edilecek uzun vadeli 2050 yılına kadar içme, kullanma ve endüstri suyunun temini sağlanacaktır. Proje, gelecekte inşa edilecek Düzbağ Barajı’nın mansabında yer alacak olan regülatör, isale hattı, terfi sistemi ve 1 adet tünelden oluşmaktadır. 2019 yılı sonunda tamamlanması hedeflenmektedir.
Çevre
Ergene Havzası OSB Projeleri
Ergene Havzasında dağınık halde yer alan sanayi tesisleri, Tekirdağ ilinde 8 OSB ve Kırklareli ilinde 2 OSB olarak aynı çatı altında bir araya getirilmiştir. Sanayi için müşterek ileri atıksu arıtma tesisleri ve Marmara Denizine derin deniz deşarjının yapılması ile ilgili işlemler, plan çerçevesinde yürütülmektedir. 1,5 milyar TL’lik Projeye bugüne kadar 558 milyon TL ödenek tahsis edilmiştir. Bu kapsamda, Trakya Bölgemizin çevre sorunları köklü bir şekilde ele alınmaktadır. Ergene Havzası Projesi kapsamında 2018 yılı sonu itibarıyla Çerkezköy Hattı, 2019 yılı sonu itibarıyla Ergene Hattı tamamlanıp Ergene Nehrinin temiz akması sağlanacaktır.
Su ve Kanalizasyon Altyapı Projesi (SUKAP)
Belediyelerin içme suyu ve kanalizasyon projelerine destek için 2011’de başlatılan programla nüfusu 25 binin altında olan yerleşimlerin içme suyu ve kanalizasyon projelerine yüzde 50 merkezi bütçe hibesi sağladık. Programa merkezi bütçeden 3,9 milyar TL kaynak aktardık. Program kapsamında 8,2 milyar TL maliyetli bin 242 proje başlatılmıştır.
Katı Atık Programı (KAP)
Proje kapsamında yerel yönetimlerin katı atık toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf tesisleri, Katı Atık Ana Planı esasları dahilinde SUKAP benzeri bir yapı ile finanse edilecektir.
Millet Bahçeleri Projesi
İstanbul’da 30 Yeşil Alan ve Beş Büyük Millet Bahçesi Projesi
Atatürk Havalimanının tamamı, yeni havalimanının hizmete girmesiyle birlikte, İstanbul için bir Millet Bahçesi haline dönüştürülecektir. Böylece, dünyadaki modern büyük şehirlerde örnekleri olan büyük ölçekli bir hayat alanı İstanbul’a da kazandırılmış olacaktır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından 7,9 milyon m2’lik alanda imalat halindeki 18 proje ve 3,5 milyon m2’lik alanda hayata geçirilecek 12 proje olmak üzere toplam 11,4 milyon m2’lik 30 yeşil alan projesini tamamlanacaktır. Ayrıca TOKİ tarafından Başakşehir, Maslak, Pendik ve Bakırköy’de 0,3 milyon m2’si imalat halinde olmak üzere toplam 1,4 milyon m2’lik yeşil alanda yer alacak dört büyük şehir parkı projesi tamamlanarak İstanbul’umuza kazandırılacaktır.
Ayrıca Eskişehir, Bursa, Trabzon, Gaziantep, Adana ve Mersin başta olmak üzere, ülkemizin genelinde Millet Bahçeleri Projesi hayata geçirilecektir.
Tematik Araştırma Laboratuvarları Projesi
Kamu kurumları ve üniversitelerde tamamlanmış 131, desteklenmeye devam edilen 109 tematik araştırma laboratuvarı projesi bulunmaktadır. Bu projelere toplamda yaklaşık 6 milyar TL kaynak tahsis edilmiştir. Önümüzdeki dönemde bu altyapılar desteklenmeye devam edilecektir.
Kurulan araştırma altyapılarının daha etkin kullanımını ve sürdürülebilirliğini sağlamak üzere 6550 sayılı Araştırma Altyapılarının Desteklenmesine Dair Kanun kapsamında altyapılara destekler sağlanmaya başlamıştır. Bu destekler devam edecektir. İlk aşamada aşağıdaki altyapılar desteklenmeye başlanmıştır.
ODTÜ MEMS Merkezi
İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi (İBG)
Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi (SUNUM)
Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (UNAM)
Merkezi Araştırma Laboratuvarları Projesi
96 üniversitede, ortak araştırma altyapısı ihtiyacını karşılamak ve araştırmacılara uygun ortam sağlamak için merkezi araştırma laboratuvarı kurulması desteklenmiştir. Toplamda yaklaşık 1,4 milyar TL kaynak tahsis edilen projelerin 58’i tamamlanmış, 38’i ise devam etmektedir.
Haliç Bilim ve Teknoloji Merkezi
Haliç Tersanesi’nde Yaklaşık 70 bin m2’lik alana inşa edilecek Haliç Bilim ve Teknoloji Merkezi (HBTM) Avrupa’nın en büyük Bilim ve Teknoloji Merkezi olacaktır. Yerli ve milli teknolojilerle yapılan, “Bilim, İnsan ve Medeniyet” temalı bir merkez haline gelecek HBTM’nin, eğitim ve teknoloji atölyeleri, kuluçka merkezleri, tematik/dijital kütüphane, deneyim merkezi, sergi salonları ve gösteri merkezleri, video mapping alanı ile yılda yaklaşık 2 milyon ziyaretçiyi ağırlaması hedeflenmektedir.
Sanayide Milli Atılım, Milat 2018 Projesi
Türk sanayi devriminin milli ve yerli kimliğini güçlendirecek, teknolojik dönüşümüne katkıda bulunacak, yüksek teknolojili ürünlerin ihracatımızdaki payını istikrarlı bir biçimde artıracak, cari açığımızı azaltacak olan proje ve programların bütününden oluşan Milat 2018 Projesi ile bilimde, teknolojide ve sanayide de büyük atılımları başlatacağız.
e-Devlet ve Haberleşme
e-Devlet Kapısı Projesi
Halihazırda 449 kamu kurumuna ait 3 bin 220 adet kamu hizmetinin sunulduğu, 37,5 milyon kayıtlı kullanıcıya sahip e-Devlet Kapısı, aylık ortalama 200 milyon kullanıma ulaşmıştır. 2023 yılına kadar da tüm kamu hizmetlerinin e-Devlet Kapısı üzerinden verilmesi hedeflenmektedir.
T.C. Kimlik Kartı Yaygınlaştırma Projesi
313 milyon TL maliyetli elektronik kimlik kartı projesi, hizmet sunumunu kolaylaştıracak, kimlik sahteciliğini azaltacaktır. Kimlik kartlarının dağıtımına Mart 2016’da Kırıkkale’de, Ocak 2017’de tüm Türkiye’de başlandı. Bugüne kadar 21 milyon 657 bin 008 adet kimlik kartı verilmiştir. 2020 yılı sonuna kadar tüm vatandaşlara (yurt dışı dahil) dağıtılması planlanmaktadır.
3’ü Bir Yerde uygulaması ile sürücü belgesi, pasaport, kimlik verilme işlemleri tek bir biometrik veri ile yapılmaktadır. 2 Nisan 2018 tarihinden itibaren bugüne kadar 149 bin 153 pasaport ve 174 bin 851 sürücü belgesi verilmiştir.
Acil Çağrı Sistemi (112) Projesi
Birden fazla olan acil çağrı numaralarının, 81 ilde tek numara (112) altında toplanması amacıyla 81 il için 112 Acil Çağrı Merkezleri Projesi yürütülmektedir. 24 ilde tamamlanan toplam 775 milyon TL’lik projenin çalışmaları devam etmekte olup, Vatandaşlarımıza çok daha hızlı bir hizmet sunumunun sağlanması hedeflenmektedir. 112 Acil Çağrı Merkezleri 2018 yılında toplam 76 ilde, 2019 Haziran’ına kadar ise 81 ilde faaliyete geçirilecektir.
Kentiçi Güvenlik Yönetim Sistemi (KGYS) Projesi
754 milyon TL maliyetli proje kapsamında 81 ilimiz ve 508 ilçe, suçu önleme ve aydınlatmada büyük katkı sağlayan kamera ve plaka tanıma sistemlerinden oluşan Kent Güvenlik Yönetim Sistemi (KGYS)’ne kavuşturulmuştur. Ayrıca, mobil plaka tanıma sistemlerinin kullanımına 354 başlanılmıştır. 2018’de tüm Türkiye’de kurulum tamamlanacak proje ile 22 bin 468 noktada 75 bin 667 kamerayla sistem faaliyete geçecektir. Emniyet Genel Müdürlüğü İle Jandarma Genel Komutanlığı arasında Plaka Tanıma Sistemlerinin Entegrasyonu Sağlanmış olup, PTS nokta sayısı mevcutta 1.958’e çıkarılmış olup, 31 Aralık 2018’e kadar 1.667 noktada daha kurulumu yapılacaktır. 190 noktada Mobil PTS kurulumu tamamlanmıştır. 2018’de 758 noktada daha Mobil PTS kurulumu planlanmaktadır.